پژوهش های روابط بین الملل

گذار از نظم هژمونیک به نظم پساهژمونیک و روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی (2020-2001)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی

10.22034/irr.2020.125737

چکیده

ساخت حاکم بر نظام بین­الملل و عواقب خاصی که چنین نظمی بر الگوهای تعامل و دوستی- دشمنی منطقه­ای مترتب می­سازد، سطح و دامنة تنش­های ایران و عربستان را تحت تأثیر قرار می­دهد. در قالب سیاست دوستونی نیسکون، تهران و ریاض با ایفای نقش­هایی مکمل بازتولید نظم منطقه­ای مطلوب آمریکا را به­عهده داشتند. وقوع انقلاب اسلامی در ایران و پایان جنگ سرد تغییراتی را در این روند به­وجود آورد. پرسش اصلی مقالة حاضر این است که ساختار نظام بین‌الملل حد فاصل سال­های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰ چگونه بر سطح تنش در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی تأثیر داشته است؟ یافته­های مقاله با تکیه بر گزاره­های نظری نوواقع­گرایی و رهیافت ثبات هژمونیک نشان می­دهد که در دورة زمانی مورد مطالعه، اقتدار هژمونیک آمریکا در ساختار نظم بین­المللی به­سمت چندجانبه­گرایی در حال گذار بوده و به همین نسبت با تضعیف تمرکز ساختاری امریکا و برجسته شدن نقش روسیه و چین در روندها و پویایی­های منطقه­ای خاورمیانه، روابط عربستان سعودی و ایران برای کسب رهبری جهان اسلام و دستیابی به منزلت برتر منطقه­ای تنش­های بیشتری را بازتولید نموده است. مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات موردنیاز به روش کتابخانه­ای و مراجعه به منابع اینترنتی گردآوری می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Transition from hegemonic order to post-hegemonic order and relations between the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia (2001-2020)

نویسندگان [English]

  • sajad hasani 1
  • Arsalan Ghorbani Sheikhneshin 2

1 Department of Political Science and International Relations, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The governing structure of the international system and the particular consequences that such an order has on patterns of interaction and friendship-regional enmity affect the level and extent of tensions between Iran and Saudi Arabia. In the form of Nixon's Twin Pillars Policy, Tehran and Riyadh played complementary roles in reproducing the favorite American regional order. The outbreak of the Islamic Revolution in Iran and the end of the Cold War brought about changes in this process. The main question of the present article is how the structure of the international system between 2001 and 2020 has affected the level of tension in the relations between the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia? Based on the theoretical propositions of Neo-realism and hegemonic stability approach, the findings of the article show that during the period under study, American hegemonic authority in the structure of the international order was shifting to multilateralism and Similarly, by weakening the US structural focus and highlighting the role of Russia and China in regional trends and dynamics in the Middle East, Saudi-Iranian relations have reproduced more tensions to gain leadership in the Islamic world and regional supremacy. The present article is descriptive-analytical and the required information is collected by library method and referring to internet resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Saudi Arabia
  • International System
  • hegemonic order
  • post-hegemony
ازغندی، علیرضا و آقاعلیخانی، مهدی (1392)، بررسی عوامل منطقه­ای واگرایی در روابط ایران و عربستان (1390-1384)، فصلنامه سیاست، دورة 43، شمارة 2.
بازگیر، ادیب (1399)، آمریکا؛ پایان تاریخ و پایان هژمونی، تهران: مؤسسه ابرار معاصر.
بیانات آیت­الله خامنه­ای در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان، 12/08/1397.
چرنوف، فرد (1388)، نظریه و زبرنظریه در روابط بین­الملل، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
حسینی­متین، سیدمهدی (1391)، رویارویی امریکا با ایران پس از جنگ سرد، تهران: مؤسسه ابرار معاصر.
خضری، احسان؛ صفوی، سیدحمزه و پرهیزگار، امین (1394)، ریشه­یابی منازعات ایران و عربستان، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین­المللی، شمارة 23.
دهقانی­فیروزآبادی، سیدجلال (1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
رحمدل، رضا؛ سیمبر، رضا و جانسیز، احمد (1396)، جدال­های امنیتی ایران-عربستان از منظر اقتصاد سیاسی بین­الملل، فصلنامه سیاست جهانی، دورة 6، شمارة 4.
رستمی، فرزاد و کریمی، حمیدرضا (1397)، تبیین عوامل واگرایی در روابط ایالات متحده امریکا و عربستان سعودی، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، سال ششم، شمارة 23.
قاسمی، فرهاد، جمشیدی، محمدحسین و محسنی، سجاد (1397)، عربستان سعودی و بازدارندگی شبکه‏­ای علیه جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، دورة 21، شمارة 81.
قنبرلو، عبدالله (1385)، ثبات هژمونیک در استراتژی اقتصادی- امنیتی آمریکا، فصلنامه مطالعات راهبردی، دورة 9، شمارة 34.
قوام، عبدالعلی (1388)، روابط بین­الملل؛ نظریه­ها و رویکردها، تهران: نشر سمت.
قوام، عبدالعلی و میریوسفی، علیرضا (1395)، جعبه سیاه روابط امریکا و عربستان و آینده نظم امنیتی در غرب آسیا، در: مجموعه مقالات اولین کنفرانس امنیتی تهران، تهران: ابرار معاصر.
لین، کریستوفر (1393)،جهان واقعی پس از امریکا پایان صلح امریکایی و آینده سیاست جهان، در: کلارک، شان و هوک، سابرینا، جهان پیش­رو؛ مناظره درباره جهان پس از امریکا، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
کلارک، شان و هوک، سابرینا (1393)، جهان پیش­رو؛ مناظره درباره جهان پس از امریکا، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
کرمی، جهانگیر و کوزه­گر کالجی، ولی (1393)، الگوی ضدهژمونیک ایران، روسیه و چین در آسیای مرکزی، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شمارة 85.
کلای­مان، آحاروی (1396)، قدرت­های بزرگ و ژئوپلیتیک، ترجمة مهناز محمدی­زادگان، تهران: مؤسسه ابرار معاصر و شورای راهبردی روابط خارجی.
محسنی، سجاد؛ قاسمی، فرهاد؛ جمشیدی، محمدحسین و سلطانی­نژاد، احمد (1398)، تحول در ساختار ژئوپولیتیک جهانی و بازدارندگی نیابتی و یکجانبه ایالات متحده (با محوریت عربستان سعودی)، فصلنامه ژئوپولیتیک، سال 15، شمارة 2.
مشیرزاده، حمیرا (1386)، تحول در نظریه­های روابط بین­الملل، تهران: سمت.
موسوی، سیدمحمد (1395)، تاریخچه روابط ایران و عربستان سعودی از زمان رضاشاه تاکنون (چرخه رقابت و تقابل)، مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج­فارس، دورة 3، شمارة 9.
نورعلی­وند، یاسر (1396)، عربستان سعودی و تلاش برای موازنه­سازی مجدد در برابر ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیستم، شمارة 1.
هدایتی­شهیدانی، مهدی (1395)، تبیین الگوهای رفتار رقابتی و همکاری­جویانه قدرت­های جهانی در تعارضات منطقه­ای، در: مجموعه مقالات اولین کنفرانس امنیتی تهران، تهران: ابرار معاصر.
انگلیسی
Al-Rasheed, Madawi (2020), US-Iran conflict: Why Saudi Arabia should not jump into the fray, Middle East Eye.
Bocchi, Alessandra (2019), Following the Money: Why is the Saudi Lobby so Powerful in America? Al Bawaba.
Ferziger, Jonathan (2020), Secret Flight Shows Netanyahu and Mohammed bin Salman Joining to Face Biden, Foreign Policy.
Gordon, Michael R. and Schmitt, Eric (2003), After Effects: Bases; U.S. Will Move Air Operations To Qatar Base, The New York Times.
Hameed, Usjid U. (2017), The Saudi-Iranian Rivalry:  A Foreign Policy Analysis Approach, Towson University Journal of International Affairs, Vol. L No. 2.
Middle East Monitor, (2020), Trump threatened to withdraw US forces from Saudi Arabia even before oil crisis, https://www.middleeastmonitor.com/20200501-trump-threatened-to-withdraw-us-forces-from-saudi-arabia-even-before-oil-crisis/
Rabi, Uzi and Mueller, Chelsi (2018), The Geopolitics of Sectarianism in the Persian Gulf, Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, Vol. 12, No. 1.
Shujahi, Farhat Konain and Muhammad Shafiq (2018), Evaluating Iran-Saudi Strategic Competition in Middle East, NDU Journal.
Reuters (2017), Saudi Arabia agrees to buy Russian S-400 air defense system: Arabiya TV, https://www.reuters.com/article/us-saudi-russia-missiles-idUSKBN1CA1OD
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 38
مهر 1399
صفحه 281-302