پژوهش های روابط بین الملل

آب و راهبرد هیدروهژمون‌گرایی ترکیه در بین‌النهرین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی ره

10.22034/irr.2021.299229.2025

چکیده

موقعیت ممتاز ترکیه در شمال بین‌النهرین و برخورداری از منابع بالادستی رودخانه‌های بزرگ آن یعنی دجله و فرات که به کشورهای پایین‌دست(سوریه، عراق و ایران) سرریز می‌شوند، سبب شده برنامه‌های آبی این کشور که در قالب پروژه‌هایی مانند "گاپ" و "داپ" جهت مدیریت و تامین انرژی و توسعه کشور پیگیری می‌شود، تاثیرات فراسرزمینی و تبعات سیاسی روزافزونی یابد. این درحالی است که اغلب کشورهای منطقه با چالش‌های جدی آبی مواجه بوده و لذا بررسی سیاست‌ها و تبیین نیات و راهبردهای ترکیه پیرامون نحوه مدیریت آب این دو رود فراسرزمینی می‌تواند نقش مهمی جهت شناخت راهبردهای کلان این کنشگر فعال در معادلات میان‌مدت و بلندمدت منطقه-ای داشته باشد. مقاله حاضر درصدد است با شیوه توصیفی-تحلیلی و بهره‌گیری چارچوب نظری رئالیسم، به این پرسش پاسخ دهد که ترکیه چه اهدافی را از سیاست کنترل آب و هیدروهژمون‌گرایی در بین‌النهرین تعقیب می‌کند؟ فرضیه اصلی: سیاست بیشینه‌سازی قدرت منطقه‌ای موجب شده تا آنکارا به‌دنبال ابزارسازی سیاسی منابع آبی جهت پیاده‌کردن راهبرد هیدروهژمون‌گرایی برآید تا بتواند در بزنگاه‌های سیاسی تغییرات دلخواه را بر رفتار همسایگان و در نهایت معادلات و قواعد منطقه‌ای تحمیل نماید. یافته پژوهش: هیدرروهژمون‌گرایی بخشی از پازل هژمون‌گرایی منطقه‌ای ترکیه در کنار برنامه‌هایی نظیر تبدیل شدن به هاب انتقال انرژی، قطب تولیدات فنی-تکنولوژی و مرکز تبادلات اصلی منطقه‌ای آنکارا است تا بتواند به اتکاء آن الگوهای آینده معادلات کلان منطقه‌ای در برابر کنش‌گران اصلی همچون ایران را تغییر دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Water and the strategy of Turkish hydro-hegemony in Mesopotamia

نویسنده [English]

  • Behnam Sarkheil

assistant professor .Department of Political Sciences. Imam Khomeini International University

چکیده [English]

Turkey enjoys a privileged position in the north of Mesopotamia and has upstream resources of its major rivers, the Tigris and Euphrates, in relation to the downstream countries (Syria, Iraq and Iran). This has led to the country's water programs, which are being pursued through projects such as Gap and Dop to manage and supply the country's energy and development, with increasing extraterrestrial influence and political implications. However, most countries in the region have faced serious water challenges, so examining Turkey's policies and explaining its intentions and strategies on how to manage the water of these two Impressive Rivers can play an important role in understanding the country's macro-strategies in regional equations. The present article seeks to answer, in a descriptive-analytic way, the theoretical framework of realism, what is Turkey's strategic intention to pursue Mesopotamian Hydro politics? The main hypothesis of the paper is that the policy of maximizing power and hegemony over regional competitors has led Ankara to pursue the use of water resources to implement its hydro-hegemony strategy. Finding: Hydro-hegemonicism is part of the puzzle of regional hegemonicism alongside programs such as converting energy hubs, technical-technology production hub and Ankara regional exchange center to rely on future models of equations. Change the region against key actors like Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Turkey
  • hydro-hegemony
  • Iraq
  • Syria
  • Iran
المرعی، احمد(2021)، بین التبریر الإنمائى والابتزاز السیاسی.. سلاح التعطیش الترکى ضد العرب، بوابه الاهرام، بازدید شده 31 جولای 2021 سایت https://gate.ahram.org.eg/News/2605169.aspx
بهرامی مقدم، سجاد(1393)، پاسخ آمریکا به رشد چین: استراتژی بازیابی توازن، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین­المللی، شماره بیستم، پاییز، صص136-9
           توبیاس، بادر(2007)، نومحافظه­کاری، موسسه های فکرسازی و امپریالیسم نو، مترجم ع. بهار، نقل از مجله سیاست دفاعی، سال هفدهم، شماره 67
             تیشه­یار، ماندانا و گرجی، میلاد(1395)، سیاست امنیت انرژی ترکیه و نقش آن در انتقال انرژی به اروپا، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 9، شماره 1، بهار و تابستان، صص93-65
             حافظ نیا، محمدرضا(1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، تهران: انتشارات امیرکبیر
             حافظ نیا، محمدرضا و دیگران(1396)، تاثیر عوامل سیاسی در تشدید پدیده گردوغبار در حوزه فرات و دجله، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دورة49، شمارة4،زمستان، صص868-857
          جلالی­نسب، عبداله و دیگران(1398)، میز آینده­پژوهی تحولات اوراسیا؛ نیات راهبردی ترکیه در هیدروپلتیک منطقه­ای، جلسه کارشناسی، سامانه دیدبانی پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه عالی دفاع ملی، پاییز و زمستان
          دانش­نیا، فرهاد(1395)، هژمونی یا افول گفتمان سیاست قدرت؛ جایگاه واقع­گرایی در روابط بین­الملل، پژوهش­نامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، سال16، شماره2، خرداد و تیر، صص99-75
         رجبی قره­قشلاقی، جعفر و سلیمانی، غلامعلی(1390)، ترکیه و ایفای نقش چهارراه انرژی، فصلنامه مطالعات منطقه اسرائیل­شناسی، سال 12، شماره 3، صص119-142
         رستمی، ابراهیم،(1393)، تحلیل عناصر قدرت از منظر مکتب رئالیسم با تأکید بر نظریه هانس مورگنتا، تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
        عراقچی، سیدعباس(1393)، دیپلماسی آب، از منازعه تا همکاری، فصلنامه سیاست جهانی، دوره3، شماره4، زمستان، صص91-119
         فرجی، محمدرضا، رنجبر حیدری، وحید(1396)، "هیدروپلیتیک خاورمیانه: مطالعه موردی حوضه دجله و فرات، رود نیل و رود اردن"، راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال هفتم، زمستان، شماره 25
        قادری، طاهره و میرزایی،ساناز(1392)، بررسی نقش نفت در توسعه سیاسی، جامعه­شناسی ایران، دوره 14، شماره 1، بهار، صص38-3
       قائم­مقامی، سیدعلی(1396)، بحران آب و آب­های فرامرزی ترکیه و امنیت ملی، فصلنامه مطالعات منافع ملی، سال دوم، شماره هفتم،بهار، صص117-97
       قلی­پور، رحمت­اله و آقاجانی، رضا(1393)، تجربه توسعه ترکیه با تاکید بر برنامه­های توسعه و مقایسه با ایران، سومین کنفرانس الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، واکاوی نظریه­های رایج توسعه و تجارب ایران و جهان، اردیبهشت و خرداد، صص 1-16
       متقی، افشین و دیگران(1395)، میدان­های منطقه­ای و هژمونی در بین­النهرین، فصلنامه سیاست جهانی، دوره5، شماره 2، تابستان، صص243-266
       نامی، محمد حسن،(1390)، جغرافیای سیاسی آبهای مرزی ایران؛رودخانه­ها، تهران: نشر زیتون سبز
      نیرومندفر، فریبا و شهیدی، علی(1397)، هیدروپلتیک ایران و عراق و بهینه کردن مصرف آب­های مشترک، فصلنامه سیاست جهانی، دوره7، شماره2، تابستان، صص133-259
         یزدان­پناه، کیومرث و دیگران(1397)، محاسبه قدرت نظامی با استفاده از فرمولهای قدرت ملی، سیاست دفاعی، سال بیست و ششم، شماره 120،بهار، صص69-43
 
         Dalay, S. 2015. Regional Kurdish politics in the post ISIS period, Aljazeera center for studies
        Him Kim, hyung, 2010. Comparing Measures of National Power, International Political Science Review 31(4) 405–427.
           Ozum, O. 2012. The Arab spring & its effect on Turkish–Iranian relation, ortadogu etuleri, volume4, no2
         Yacoubian, M., 2013, The Security Situation in the Syrian Arab Republic: Implications for U.S. National Security and U.S. Policy Options, Testimony before the House Armed Services Committee, PP. 1- 2
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 41
مرداد 1400
صفحه 97-125