پژوهش های روابط بین الملل

نهاد انتخاباتی پارلمان در حکمرانی مدرن؛ امکان سنجی نظام انتخاباتی تناسبی برای جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحدتهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار علمی گروه علوم سیاسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

3 گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

دموکراسی مدرن در اغلب کشورهای جهان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های زندگی سیاسی امروز به‌شمار می‌آید و پارلمان و نظام پارلمانی نقش ویژه ای در این کشورها ایفا می نمایند. در این راستا، انتخابات امروزه به‌عنوان یکی از ارکان دموکراسی نقش مهمی در مشارکت و نظارت شهروندان بر عملکرد و تصمیمات کارگزاران نظام‌های سیاسی دارد. در این بین انتخابات مجلس هر کشور متناسب با الگوی نظام انتخابات آن کشور دارای جایگاه متفاوتی است که خود می‌تواند مبتنی بر احزاب قدرتمند باشد. سابقه بیش از یک قرنی پارلمان در ایران، با نظام انتخاباتی اکثریتی از سال 1285 تاکنون، دارای نواقصی است که در قالب طرح استانی شدن حوزه‌های انتخاباتی در آستانه یافتن جایگزین مناسبی است. در این راستا، با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به دنبال بررسی این سوال است، این جایگزین مبتنی بر چه نوع نظام انتخاباتی باشد تا بتواند، ضمن تقویت تحزب، از کارآیی و کارآمدی بالایی برخوردار باشد؟ مقاله با این فرض به دنبال پاسخ به مسأله فوق است که نظام انتخاباتی تناسبی بهترین بدیل ممکن برای نظام پارلمانی جمهوری اسلامی ایران است است که هم می‌تواند منجر به احزاب مستقل و قدرتمند شود و هم در تجارب بسیاری از کشورها نیز به عنوان الگوی مناسب، کارآیی و کارآمدی داشته است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با اتکاء به تجارب کشورهایی همچون کانادا، نیوزلند، انگلستان و ایتالیا در صدد تبیین فرضیه طرح شده بر آمده و در نهایت به این نتیجه رسیده است که نظام انتخاباتی تناسبی (به‌خصوص در حوزه‌های غیر تک‌کرسی) می‌تواند به جای نظام فعلی، مبنای استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی محسوب شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Parliamentary electoral body in modern governance; Feasibility study of a proportional electoral system for the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Hamzeh Alishahi 1
  • faramarz mirzazade 2
  • hasan khodaverdi 3

1 PhD student in Political Science,, Iranian Political Studies, Faculty of Law and Political Science, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Political Science, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran

3 department of politicalscience and international relations، south tehran branch، islamic azad university،tehran،iran

چکیده [English]

Elections today, as one of the main pillars of current democracies, play a very important role in citizen participation and oversight of the performance and decisions of the agents of different political systems.
In the meantime, the parliamentary elections of each country have a different position in accordance with the model of the electoral system of that country, which can be based on powerful parties. The history of more than a century of parliament in Iran, with a majority electoral system since 1285, today has shortcomings that are on the verge of finding a suitable alternative in the form of provincialization of constituencies. But the main question is what kind of electoral system should this alternative be based on so that it can be highly efficient and effective while strengthening the party? The article seeks to answer the above question by assuming that the proportional electoral system is the best possible alternative that can lead to both independent and powerful parties and in the experience of many countries as an appropriate model, efficiency and effectiveness. Using a descriptive-analytical method and relying on the experiences of countries such as Canada, New Zealand, England and Italy, this article seeks to explain the proposed hypothesis and finally concludes that the proportional electoral system (especially in non-single-seat constituencies) Can be considered as the basis for provincialization of the Islamic Consultative Assembly elections instead of the current system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parliamentary Electoral Institution
  • Inclusive Governance
  • Proportional Electoral System
  • Islamic Republic of Iran
اکبری و همکاران. (1395). «استانی شدن انتخابات؛ تمرکزگرایی یا تمرکززدایی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، سال 11، ش 1
ایوبی، حجت‌الله. (1382). اکثریت چگونه حکومت می‌کنند؟، تهران: سروش.
تقی‎زاده، جواد و همکاران. (1388). «استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره چهارم.
خرمشاد و همکاران. (1397). «نظام انتخاباتی و تأثیر آن بر نظام حزبی در ایران»، فصل‌نامه جامعه‌شناسی سیاسی در ایران، سال اول، ش 1.
دوورژه، موریس. (1389). اصول علم سیاست، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران: امیرکبیر.
رز، ریچارد. (1390). دایره المعارف بین‌المللی انتخابات، ترجمه محمدتقیدل‌فروز: نشر میزان.
رینولدز، آندرو؛ بن رایلی و دیگران. (1391). دانشنامه نظام‌های انتخاباتی، ترجمه ابوذر رفیعی قهساره، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
سائلی کرده ده، مجید. (1378). سیر تحول قوانین انتخاباتی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عباسی، بیژن. (1387). نقد و بررسی نظام‌های انتخاباتی اکثریتی و تناسبی، دانشگاه تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
فارل، دیوید. (1390). نظام‌های انتخاباتی رأی‌دهندگان، ترجمه ابوذر رفیعی قهساره، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
کواکبیان، مصطفی. (1383). گفتمان آزادی و مردم‌سالاری، تهران: پازینه.
لاندل، کریستر. (1389). عوامل موقعیتی گزینش نظام انتخاباتی: مطالعه مقایسه‌ای کلان، ترجمه علیرضا عیاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی (دفتر مطالعات سیاسی)، "گزارش کارشناسی درباره طرح استانی شدن حوزه‌های انتخابیه"، شماره مسلسل 6458،13814 و حمیدرضا رحمانی زاده دهکردی و پدرام سعید، "استانی شدن حوزه‌های انتخابیه"، مجلس و پژوهش، سال نهم، شماره 36.
منصوریان، مصطفی. (1396). نظام حقوقی حاکم بر انتخابات، جلد نخست: نظام‌های انتخاباتی؛ پژوهشکده شورای نگهبان
میرزاده کوهشانی، نادر و مهدی. (1390). «امکان‌سنجی استانی شدن حوزه‌های انتخاباتی در انتخابات مجلس شورای اسلامی»، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال چهارم، شماره 14.
نوذری، حسینعلی. (1381). احزاب سیاسی و نظام‌های حزبی، تهران: نشر گستره.
هریسی‏نژاد، کمال‌الدین. (1387). حقوق اساسی تطبیقی، تبریز: آیدین.
هیود، اندرو. (1389). سیاست، عبدالرحمان عالم، تهران: نشر نی.
Alem, yasemin (2011). Duality by design: the iranian electoral system. International foundation for  electoral systems.
Blais Andr‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌é. kent carti, "The psychologica Impact of Electoral Lawe: Measuring Duverger"s Elwsive Factor", British Journal of political science. 1991, pp. 79-93
Blais André. Kent Karty. "The Impact of Electoral Formula on the creation of Majority Government". Electoral studies. 1987. pp. 79
Duverger M. Les parties politiques. Paris, Armand colin, 1971.
Farrel, david. (2011). electoral Systems: A comparative interoduction. palgrave macmillan.
Gallagher, Michael and Paul Mitchell (2008). The Politics of Electoral systems, Oxford: Oxford University Press.
Guwither Richard. "Electoral Law. Party systems, and Flites. The case of spain", American potitical science Review, 1989, pp. 832-59.
 Katz Richard. (2007). A Theory of parties and Electoral systems, Baltimore, John Hopkins university press.
 Katz Richard s, A Theory of parties and Electoral systems, Baltimore, John Hopkins University press, 1980.
Lijphart, Arend (1995). Electoral Systems and Party Systems: A study of Twenty-Seven Demicracies, 1945-1990. Oxford University Press, USA.
Lundberg thomas carl. " electoral system reviews in new Zealand, britain and canada: A critical compairison", Government and opposition. vol.42, no 4،2007, pp 471-490
Norris, Pippa. (2004). Electoral Engineering: Voting Rules and Political Behavior. Cambridge University Press.
Norris, Pippa (2008). Driving Democracy: Do Power-sharing Institutions Work?, New York: Cambridge University Press.
Powell, Bingham G. (2000). Election as Instrument of Democracy: Majoritarian and Proportional Visions. New Haven and London: Yale University Press.
Rae, douglas w. (1971). the political consequences of electoral low, new haven: univercity press.
Reynolds, Andrew and layna Mosley (2002). THE CONSEQUENCES OF ELECTORAL
SYSTEMS: A GLOBAL STUDY, the Conference on the Consequences of Institutions in Democracy, Duke University.
Reynolds, Andrew and etal. (2005). Electoral System Design: The New International IDEA Handbook Stockholm.
Richard, Rose. (2000). International Encyclopedia of Election. London: Macmillan Reference Ltd.
Taagepera, Rein and Matthew Shugart (1991). The Effects and Determinants of Electoral Systems, Yale: Yale University Press.
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 42
آبان 1400
صفحه 201-224