پژوهش های روابط بین الملل
خرید تسلیحات نظامی و همگرایی منطقه‌ای در خلیج فارس (مطالعه موردی شورای همکاری خلیج فارس و ایران)
نویسنده
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی
چکیده
خلیج فارس از چند دهه گذشته منطقه‌ای حیاتی، استراتژیکی و کانون مسئله امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است و موقعیت ژئواستراتژیک، منابع عظیم انرژی، رقابت‌های قدرت‌های فرامنطقه‌ای، وابستگی‌های خارجی در این حوزه و مناقشات و بحران‌های منطقه‌ای، تاکنون از مؤلفه‌های اصلی واگرایی و نبود همگرایی منطقه‌ای آن بوده است. اکنون ظهور مؤلفه نوین خریدهای کلان تسلیحاتی و افزایش وابستگی‌های نظامی - امنیتی می‌تواند شکل‌بندی همگرایی و امنیت منطقه‌ای در حوزه خلیج فارس را در آینده نزدیک تغییر دهد و منطقه را وارد مرحله جدیدی از واگرایی کند. آینده همگرایی منطقه‌ای در خلیج فارس و سیاست‌های نظامی - امنیتی نوین، با مهم‌تر شدن خریدهای تسلیحاتی و افزایش وابستگی‌ها به قدرت‌های فرامنطقه‌ای شکل تازه‌ای به خود گرفته و در حال دگرگون شدن است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر خریدهای تسلیحاتی و وابستگی خارجی بر نظام همگرایی منطقه‌ای در حوزه خلیج فارس با تأکید بر تأثیرات شاخص خریدهای تسلیحاتی بر همگرایی بین ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است. بر اساس نظریه وابستگی دلیل عدم همگرایی کشورهای حوزه خلیج فارس، وابستگی ساختاری آنها در درون نظام قدرت‌های فرامنطقه‌ای و سرمایه‌داری است؛ بنابراین به دلیل وابستگی خارجی (اقتصادی، سیاسی، نظامی) و خریدهای کلان تسلیحاتی از غرب و همچنین مقاومت نامتقارن ایران در برابر قدرت‌های فرامنطقه‌ای، همگرایی درون منطقه‌ای کم‌رنگ می‌شود و همزمان تنش‌های سیاسی، اقتصادی، قومی و اجتماعی تقویت و بی‌ثباتی سیاسی در منطقه حاکم می‌شود و سرانجام به واگرایی بیشتر و شکست همگرایی در حوزه خلیج فارس می‌انجامد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Arms Trade and Regional Integration in Persian Gulf: A case study of PGCC and Iran
نویسنده [English]
- Arsalan Ghorbani Sheikhneshin
Professor, Department of Political Science, Kharazmi University
چکیده [English]
The Persian Gulf has been a vital and strategic region and a center of regional and international security issues. The geostrategic location, massive energy resources, rivalries among trans-regional powers, foreign dependencies as well as regional disputes and crises have been the factors behind disintegration and lack of integration in the region. Heavy arms deals and increasing military-security dependencies can alter formation of regional security and integration in the Persian Gulf and lead the region into a new phase of disintegration. The main purpose of this paper is to study effect of arms trade and foreign dependency on the regional integration/convergence system in the Persian Gulf while it will focus on outcomes of the arms trade in Iran-PGCC integration. According to dependency theory, lack of integration among Persian Gulf states is resulting from their structural dependency on trans-regional and capitalist power systems. Because of foreign dependency, heavy arms purchases from the West and asymmetric resistance of Iran against trans-regional powers, intra-regional integration has declined. Simultaneously, political, economic, ethnic and social tensions have increased, and political instability has prevailed in the region. Consequently, it will result in further disintegration in the Persian Gulf
کلیدواژه‌ها [English]
- Integration
- Foreign Dependency
- Persian Gulf
- Arms
- Islamic Republic of Iran
ابراهیمیفر، طاهره (1381) الگوهای اعتمادسازی در منطقه خلیج فارس، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
بیلیس، جان و اسمیت، استیو (1383) جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین، ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران، تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابزار معاصر.
جعفری ولدانی،اصغر و نیلوفر حق شناس(1372) «اختلافات ارضی و مرزی دولت های خلیج فارس و تاثیر آن بر امنیت منطقه»، مجموعه مقالات سومین سمینار بررسی مسائل خلیج فارس، تهران ، انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
ساعی،احمد(1386) توسعه در مکاتب متعارض،چاپ دوم، تهران، انتشارات قومس.
ساعی،احمد(1385) مسائل سیاسی – اقتصادی جهان سوم، تهران: انتشارات سمت.
سیف‌زاده، حسین و جلیل روشندل(1379) تعارضات ساختاری در منطقه خلیج‌فارس، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
غضنفری، کامران(1383) آمریکا و براندازی جمهوری اسلامی ایران،تهران، انتشارات کیا.
فاست ،لوئیس(1386) روابط بین المللی خاورمیانه ، ترجمه احمد سلطانی نژاد ، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.
قوام،عبدالعلی(1389) اصول سیاست خارجی وسیاست بین المللی، چاپ شانزدهم، تهران: انتشارات سمت.
کاظمی،سید حسن(1386)«نفت و امنیت منطقه ای»، مجله بررسی های اقتصاد انرژی،سال سوم ،شماره 100،پاییز86،صص 62-43.
کاظمی، سید علی اصغر(1370) نظریه همگرایی در روابط بین‌المللی «تجربه جهان سوم»، تهران، چاپ پیک ایران.
کریمی ،محمود (1389) «نظریه های همگرایی درروابط بین الملل»، روزنامه رسالت، مورخ 22/4/89
گیدنز، آنتونی(1378) جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری ، تهران، چاپ پنچم، نشر نی.
متقی،ابراهیم(1389) «ثبات منطقه‌ای و موازنهگرایی در خلیج فارس ۲۰۱۰-۲۰۰۱» قابل دسترس در سایت http://peace-ipsc.org.
ملکی،صادق(1389)« ضرورت شکل گیری همگرائی در خاورمیانه»سایت دیپلماسی ایرانی،18 مرداد.قابل دسترسی در irdiplomacy.ir
نراقی، یوسف(1370) توسعه و کشورهای توسعه نیافته، تهران، ، چاپ اول، سهامی انتشار .
نصیری، حسین(1379) توسعه پایدار (چشم انداز جهان سوم)، تهران، چاپ اول، انتشارات فرهنگ و اندیشه.
هانتینگتون،ساموئل(1386) سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات نشرعلم.
هتنه،بژورن(1381) تئوری توسعه و سه جهان، ترجمه احمد موثقی، تهران، قومس.
هنری ،کلمنت (1385) «موانع توسعه در خاورمیانه»، ترجمه وحیدرضا نعیمی، نشریه همشهری، شماره نشریه 20/1/85
Dougherty James and Pfaltzgraff, Robert(1971) Contending Theories in International Relations, Philadelphia, J.B Lippincott Company.
Chilcote Ronald(1981) “Comparative Politics, the Search for a Paradigm”, Westiew Press, Boulder, Colorado.
Columbis Theodore and Wolfe James(1990) Introduction to International Relations Power and Justice, Englewood Cliffs, New Jersey.
Kraig Michael(2004) "Assessing Alternative Secruity for the Persian Gulf" , Middle East Policy Council, Vol. 1, Fall 2004, No 3.
Miller, Linda (1977), "Energy, Security And Foreign Policy: A Review Essay", International Security, vol.1, no.4
Nienhaus Volker(1987) “Economic Cooperation and Integration Among Islamic Countries”, Islamic Research and Training Institute, Jaddah, Saudi Arabia.
Nonneman , Gred(2005) “Analyzing Middle east Foreign Policies and Relationship with Europe”, Routledge,p. 17.
Petroleum Economist(1990), Vol. 58, No. 2, February.
Robert , Looney(2003) “Economic integration in the Gulf region: Dose the Future hold more promise than the Past?”, Strategic Insight, March, p. 1
http://www.visionofhumanity.org/info-center/2012-military-expenditure-database-sipri/
http://knoema.com/SIPRI2011
http://milexdata.sipri.org/
http://www.sipri.org/databases/milex
)