جهانی‌شدن آموزش عالی در هزاره سوم: مؤلفه‌ها و ابعاد

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد آشتیان

چکیده

جهانی‌شدن یکی از مهم‌ترین مقولات بشری در دهه‌های پایانی قرن بیستم و دهه آغازین هزاره سوم است که زندگی بشر را در عرصه‌های مختلف تحت تأثیر قرار داده و در این میان نقش آموزش عالی انکارناپذیر است. امروزه بدون شک می‌توان گفت جهانی‌شدن مسیر آموزش عالی را در بیشتر کشورهای جهان متحول کرده است؛ اما اینکه این تحول به چه صورتی بوده و چه الزاماتی برای دانشگاه‌ها، دولت‌ها و جوامع ایجاد کرده است، موضوعی است که درباره آن اختلاف نظر وجود دارد. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که ابعاد، مؤلفه‌ها و نمودهای جهانی‌شدن در عرصه آموزش عالی چه بوده است و فرایند جهانی‌شدن چه تأثیری بر آموزش عالی ایران خواهد گذاشت؟ برای پاسخ به پرسش اصلی این فرضیه می‌توان گفت که «ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جهانی‌شدن در عرصه آموزش عالی باعث تقویت خصوصی‌سازی و تجاری شدن آموزش عالی، کاهش نقش دولت، و افزایش واهمگرایی فرهنگی شده است»؛ اما واقعیت انکارناپذیر این است که دیدگاه واحدی در این خصوص وجود ندارد و هر مکتب و نظریه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر اساس دیدگاه‌های خود راهی نشان می‌دهد. نظام آموزش عالی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Globalization of Higher Education in the Third Millenium: Components and Dimensions

نویسنده [English]

  • Hasan Khodaverdi

Faculty member of Ashtian Azad University

چکیده [English]

Globalization has been one an important human topic in recent decades of the twentieth century and the first decade of the third millennium affecting human life in different fields. In the meantime, the role of higher education is undeniable. Nowadays, globalization has changed the process of higher education in many countries. But how this change happened and which obligations it made for universities, states and societies is a subject about which there is disagreement.
So the main question of this article is: what are components and dimensions of globalization in higher education and how does globalization affect Iran’s higher education? To respond to these questions, the hypothesis is that political, economic, cultural and social dimensions of globalization are strengthening privatization and commercializing of higher education, decreasing of the role of the state and increasing cultural fragmentation. The undeniable reality is that there has not been a single prescription about this subject and that any political, economic, social and cultural school or theory adopts and presents a solution to this subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Higher education
  • Globalization
  • Internationalization
  • university
  • Third Millennium
اسکات، پیتر (1387) جهانی شدن آموزش عالی، ترجمه: رضا فاضلی، تهران، سروش.
اسنایدمن، استوارت (1383) فناوری، ترجمه: حمیدرضا آراسته، در کتاب: دایره‌المعارف آموزش عالی، به اهتمام نادر قلی قورچیان و دیگران، تهران، بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی
امین اسماعیلی، حمید (1383) جهانی شدن و آموزش عالی، در کتاب: دایره‌المعارف آموزش عالی، به اهتمام نادر قلی قورچیان و دیگران، تهران، بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
برتون، گیل و لامبرت، میشل (1387) جهانی شدن دانشگاه‌ها سپهر نو و کنش‌گران نوین، ترجمه: حمید جاودانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بگ، دیوید جی (1389) کانادا و ژاپن: آموزش عالی، جهانی شدن و رقابت‌پذیری بین‌المللی، در کتاب: دانشگاه و جهانی شدن، ترجمه: شروین مقیمی زنجانی و رضا باقری، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
تیفین، جان و راجاسینگام، لالیتا (1389) دانشگاه مجازی جهانی، ترجمه: مؤسسه خط ممتد اندیشه، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
جوسویسین، پالمیرا و وایتکوس، ریمانتاس (1389) توسعه آموزش عالی برای جامعه دانش‌محور و اقتصادمحور، در کتاب: آموزش عالی و توسعه ملی دانشگاه‌ها و جوامع در حال گذار. ترجمه: رضا سیمبر، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
خورشیدی، غلامحسین (1383) درآمدی بر اقتصاد آموزش عالی، تهران، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ معاونت فرهنگی و اجتماعی.
دلانتی، جرارد (1386) دانش در چالش: دانشگاه در جامعه دانایی، ترجمه: علی بختیاری‌زاده، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
ذاکر صالحی، غلامرضا (1383) دانشگاه ایرانی درآمدی بر جامعه‌شناسی آموزش عالی، تهران، کویر.
صباغیان، زهرا (1388) فرهنگ دانشگاهی یک چارچوب پژوهشی، در کتاب: رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی، به اهتمام محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عزیزی، نعمت‌الله (1385) آموزش عالی و اقتصاد یادگیرنده، در کتاب: رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی، به اهتمام محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عزیزی، نعمت‌الله (1385) درآمدی بر توسعه آموزش عالی در ایران با تأکید بر علوم انسانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عمادزاده، مصطفی (1388) تأمین مالی آموزش عالی جایگاه دولت و بخش خصوصی، در کتاب: رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی، به اهتمام محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فاضلی، نعمت‌الله (1387) فرهنگ و دانشگاه، تهران، نشر ثالث.
فراستخواه، مقصود (1382) استقلال دانشگاهی و تحولات مفهومی آن، تهران، گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری، مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
فراستخواه،‌ مقصود (1388) استقلال دانشگاهی، تحولات مفهومی و چالش‌های جهانی آن با مروری بر تاریخچه آن در ایران، در کتاب: رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی، به اهتمام محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فراستخواه، مقصود (1379) بررسی مراحل تحول دانشگاه در ایران، تهران، مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
فراستخواه، مقصود (1389) دانشگاه و آموزش عالی منظرهای جهانی و مسئله‌های ایرانی، تهران، نشر نی.
مهرعلی‌زاده، یدالله (1388) دورنمای آینده مدیریت کیفیت در مؤسسات آموزش عالی در پرتو جهانی شدن، در کتاب: رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی به اهتمام یمین دوزی سرخابی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
وحدت، محمدعلی و اولیاء، محمدصالح (1383) فناوری اطلاعات و آموزش عالی، در کتاب: دایره‌المعارف آموزش عالی، به اهتمام نادر قلی قورچیان و دیگران، تهران، بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
هیرش، ورنر زد و وبر، لوک‌ئی (1380) چالش‌های آموزش عالی در هزار سوم، ترجمه: افراسیاب امیری، تهران، مرکز انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
یانگ، روی (1389) جهانی شدن و توسعه آموزش عالی: کاوشی منتقدانه، در کتاب: دانشگاه جهانی شدن، ترجمه: شروین مقیمی و رضا باقری، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
 
Altbach, Philip and Liz, Reisberg and Laura E. Rumbley (2009) Trends in Global Higher Education: Tacking and Academic Revolution, Paris, UNESCO
Callen, H (1998) Internationalization in Europe in P. Scott (ed) The Globalization of Higher Education, London: SRHE.
Delanty, G. (2001) Challenging knowledge: The University in the Knowledge Society, London: SRHE.
De wit, H. (2002) Internationalization of Higher Education in the United States and Europe. A Historical Comparative and Conceptual
Gibbs, Paul (2001) “Higher Education as a Market: a problem or solution?” In: Studies in Higher Education. Volume 26. No 1: 85- 94.
Gladiex Lawrence (2000) “Global On- Line Learning: Hope of Hype?” International Higher Education, 18: 3-4.
Goldin, Claudia and Katz, Lawrence F (2008) The Race Between Education and Technology, Boston, Harvard University Press.
Green, A. (1997) Education, Globalization and Nation State, London: Macmillan.
Jones, Elspeth and Brown, Sally (2007) Internationalising Higher Education, NewYork Routledge.
Kallen, D. (1991) Academic Exchange in Europe towards a New Era of Cooperation, in: the Open Door, Pan. European Academic Cooperation and Analysis and a Proposal, Bucharest: UNESCO.
Knight, J. (1997) Asia Pacific countries in comparison to those in Europe and North America: Concluding Remarks in internationalization in Higher Education, In: Asia Pacific countries. Knight, J. and De Wit, H (eds) Amsterdam: European Association for International Education.
Knight, J and De Wit. H (1997) Strategies for International of Higher Education: Historical and Conceptual Perspective. In: De Wit (ed) Internationalization of Higher Education A comparative study. Amsterdam: European Association of International Education.
Scott, p. (ed) (1998) The Globalization of Higher Education, Buckingham: open university press.
 Slaughter, N and L, leslie (1997) Academic Capitalism: Politics. Policies and the Enter Preneurial University. Baltimore: Johnsons Hopkins University Press.
World Bank (2002)       Constructing Knowledge Societies: New Challenges for Tertiary Education, Washington, D.C, World Bank publication.