پژوهش های روابط بین الملل
راهبردهای عمل‌گرایانة اسلام در روابط با غیر مسلمان‌ها
نویسنده
دانشیار دانشگاه تهران
چکیده
اسلام به عنوان یک دین فرازمانی و فرامکانی، قاعدتاً باید شیوه‌ها و قواعدی ارائه دهد که امروزه با رویکرد عمل‌گرایانه و تسهیل‌کننده، مبنای روابط و تعامل مسلمان‌ها با غیرمسلمان‌ها قرار گیرد. پرسش مقاله این است که راهبردهای پیش‌برنده و تسهیل‌کنندة اسلام برای داشتن روابط با غیرمسلمان‌ها کدام است؟ مقصود از اسلام، قرآن و سنت است و در مواردی به سیرة امام علی (ع) نیز اشاره شده است. منظور از «راهبرد» یا استراتژی؛ برنامه‌ها، روش‌ها، خط‌مشی‌ها، و رهنمودهای کلی، اساسی، و تقریباً دائمی است که برای رسیدن به اهداف خاص و از پیش تعیین شده، مورد استفاده قرار می‌گیرند. منظور از راهبردهای عمل‌گرایانه، راهبردهایی است که بیشتر جنبة عینی و عملی دارند و در روان‌سازی تعاملات و روابط بین مسلمان‌ها و غیر مسلمان‌ها، نقش و تأثیر قابل‌توجه‌ای ایفا می‌کنند و می‌توانند موانع و بن‌بست‌های پیش رو را از میان بردارند. راهبردهای عمل‌گرایانة اسلام را در روابط با غیر مسلمان‌ها، در سه دسته مورد بحث قرار داده‌ایم، نخست راهبردهای معطوف به مذاکره و گفت‌و‌گو شامل: اصالت گفت‌و‌گو، برحق ندانستن خود در گفت‌و‌گو، و نپرداختن به موضوعات مناقشه‌برانگیز، دوم راهبردهای معطوف به توافق شامل: ادای حقوق دیگران، و توافق بر سر مشترکات، و سوم راهبردهای معطوف به اجرا شامل: پایبندی به عدالت، و ایجاد قرارداد و پایبندی به آن.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Pragmatic Strategies of Islam in Relations with Non-Muslims
نویسنده [English]
- Ali Akbar Alikhani
Associate Professor University of Tehran
چکیده [English]
This research's question is about Islam's strategies to contribute and facilitate relations with the non-Muslims. By Islam, we mean the Quran and Sunna, and in some cases we have referred to Imam Ali's approach. Pragmatic strategies are the ones which are objective and practical and play a significant role in facilitating the relations between Muslim and non-Muslims and can lift the impediments. These strategies are discussed under three categories centering around negotiations and dialog, agreement, and implementation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Islam
- Non-Muslims
- international relations
- dialog
نهج البلاغه، (1371)، مترجم: سید جعفر شهیدی، تهران: علمی فرهنگی
ابن ابی الحدید (1387ه.ق.)، شرح نهج البلاغه، محقق: محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت: دار الأحیاء
التراث العربی،
ابن اثیر (1390ق)، أسد الغابة فی معرفة الصحابه، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی
ابن کثیر (بی تا)، السیرة النبویة، بیروت: دار الکتب العلمیه .
ابن هشام (بی تا). السیرة النبویة، محقق: مصطفی سقا و آخرون، بیروت: دار الأحیاء التراث العربی ،
، السیرة النبویة، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی
ابو شجاع شیر و به بن شهردار بن شیر و به الدیلمی الهمدانی (1400ق /1986م). الفردوس بمأتور
الخطاب، محقق، سعید بن بسپونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیه
ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (1367). نبرد جمل، مترجم: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی
________. (1414ق /1993م)، الارشاد، بیروت: دار المفید.
احمد بن حنبل ( 1420 /1999م). المسند، بیروت: مؤسسة الرسالة الأحمدى المیانجی، علی بن حسینعلی (1339). مکاتیب الرسول، قم: المطبعة العلمیة .
اسحاق بن راهویه مسند (1412ق)، مدینه: مکتبه الایمان .
الامام الحافظ احمد بن على المثنى التمیمی (1992م). مسند ابی یعلی الموصلی، محقق: حسین سلیم أسد، دمشق: دار الثقافة العربیة
بجنوردی، سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی۔ البغدادی الدار قطنی، ابوالحسن علی بن عمر (1386ءق /1966م). سنن الدار قطنی، مصحح: سیدعبد الله هاشم یمانی المدتی، القاهرة: دار المحاسن للطباعه.
بیهقی، ابوبکر احمدبن الحسین (1405ق /1985م). دلائل النبوة، بیروت: دار الکتب العلمیة
جوادی آملی، عبد الله (1388). روابط بین الملل در اسلام، قم: اسراء
الحر العاملی، محمد بن حسن (1409ه.ق). وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت قم
حقیقت، سید صادق (1385). مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی، قم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
حمید الله، محمد (1374)، نامه ها و پیمان های سیاسی حضرت محمد (ص)، مترجم: سید محمد حسینی، تهران: سروش
الدمشقی، ابن کثیر (بی تا). البدایة و النهایة، بیروت: دار الکتب الاسلامیه .
زمخشری (1407ق). تفسیر الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی
سبط ابن الجوزی (بی تا). تذکرة الخواص، تهران: مکتبة نینوى الحدیثة .
سجادی، سید عبد القیوم (1383)، دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام، قم: بوستان کتاب
سیوطی، جلال الدین (1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی
طباطبایی، سید محمد حسین (1367). تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم اسلامی.
الطبرسی، ابی على الفضل بن الحسن (1399ق /1979م). اعلام الوری، بیروت: دار المعرفه طبرسی، احمد بن علی بن ابی طالب (1387). احتجاج، مترجم: بهراد جعفری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
طبری، محمدبن جریر (1375). تاریخ طبری، مترجم: ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر
عزالدین علی ابن اثیر، (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر
عمید زنجانی، عباسعلی (1388). «عدالت توافقی در اسلام»، علی اکبر علیخانی و همکاران، نظام سیاسی عدالت در اسلام، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
___________. (1377 تا 1384). فقه سیاسی؛ مجموعه نه جلدی، تهران: امیر کبیر
غضبان، منیر محمد (1379). خط مشی سیاسی در سیره نبوی، مترجم: عمر قادری، تهران: احسان .
غفوری، محمد (1387). اصول دیپلماسی در اسلام و رفتار سیاسی پیامبر (ص)، تهران: مهاجر.
فیض کاشانی، ملا محسن (1415ه.ق). تفسیر صافی، تهران: مکتبة الصادر
قرضاوی، یوسف (1998م). الاقلیات الدینیة و الحل الاسلامی، بیروت: المکتب الاسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم (1404ق)، تفسیر قمی، قم: دار الکتب.
المجلسی، محمد باقر (1404ه.ق). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء
محمد بن عمر واقدی (1369)، مغازی، مترجم: محمود مهدوی دامغانی، تهران: دانشگاهی
منتظری، حسینعلی (1409ق). فقه الدوله؛ داراسات فی ولایة الفقیه، قم: تفکر
المنقری، نصر بن مزاحم (1370). پیکار صفین، مترجم: پرویز اتابکی، تهران: انقلاب اسلامی
موسوی، سید محمد (1386)، دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران .
همدانی، رفیع الدین اسحق بن محمد (1359). سیرت رسول الله (ص)، مصحح: اصغر مهدوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واحدی، ابوالحسن علی بن احمد (1411ق) اسباب النزول، محقق: احمد الصقر، بیروت: دار الکتب العلمیة
)