پیوندِ کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی (مطالعۀ موردی: افغانستان و ایران)

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ژنوم ژئوپلیتیک نقشۀ جغرافیایی ژنتیک، سیاست برخاسته از جغرافیای هر کشور است که سیاست خارجی آن کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. شناخت ژنوم‌های ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیک موجود در کشورهای همسایه ممکن است در سیاست خارجی هم‌راستا با توان و وزن ژئوپلیتیک ایران نقش مؤثری ایفا کند. نگارندگان با تحلیل کدها و ژنوم‌های ژئوپلیتیک موجود در جغرافیای سیاسی ایران و افغانستان کوشش کرده‌اند تا در قالب مدل تقابل کد و ژنوم‌های ایران و افغانستان، پیامدهای این تقابل و تأثیر آن بر سیاست خارجی دو کشور را تحلیل کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Geopolitical Code and Genome in Foreign Policy Case study: Iran and Afghanistan

نویسندگان [English]

  • Mohsen Khalili 1
  • Jahangir Heidari 2
  • Hadi Sayadi 3

1 Associate Professor of Political Science, Ferdowsi University of Mashhad

2 Master of Science in Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad

3 Master of International Relations, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Geopolitical Genome is the geographical genetic map of the politics and derived from geography of a country. Foreign policy of every country have affected by genetic map of the geopolitics. Iran in the neighboring with 15 countries is a strategic region. Understanding the genomes and codes of the neighbor countries has an effective role to drafting a proper foreign policy with geopolitical characteristics of Iran. The authors of the present paper with analysis of the geopolitical themes of Iran and Afghanistan, has tried to finding the format of the confronting codes and genomes of Iran and Afghanistan

کلیدواژه‌ها [English]

  • geopolitical genome
  • Geopolitical Code
  • Foreign Policy
  • Iran
  • Afghanistan
احمدی، سیدعباس و اسماعیل پارسایی (1384)؛ جایگاه ایران در نظریه‌های ژئوپلیتیک، مجموعه مقالات دومین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، تهران 1384.
احمدی، عباس و محمدرضا حافظ­نیا (1389)؛ موانع و شیوه های بازدارنده‌ی تجدید حیات شیعه در جهان، شیعه شناسی، سال هشتم، شماره 30، تابستان 1389.
احمدیان، محمدعلی (1388)؛ ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اسلامی، مشهد: سخن‌گستر، چاپ چهارم
اخباری، محمد و محمدحسن نامی‌(1388)؛ جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
اخباری، محمد و سیدمحمدحسین ایازی (1386)؛ وضعیت خاورمیانه در ساختار ژئوپلیتیک هزاره سوم، ژئوپلیتیک، سال سوم، شماره سوم، پاییز1386.
اطاعت، جواد (1373)؛ ژئوپلیتیک و جهت‌گیری سیاست خارجی ایران نسبت به قطبهای قدرت جهانی در قرن بیستم، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد در رشته علوم سیاسی، استاد راهنما، سیدحسین سیف زاده، دانشگاه تهران.
افتخاری، اصغر (1384)؛ خاورمیانه؛ منطقه‌ای امنیتی شده، مطالعات خاورمیانه، سال دوازدهم، شماره3، پاییز 1384
بای، یارمحمد (1384)؛ هیدروپلیتیک رودهای مرزی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
بدرام، احمد (1390)؛ چالشها و بحرانهای ژئوپلیتیک جنوب شرقی ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیای سیاسی، استاد راهنما دکتر هادی اعظمی، دانشگاه فردوسی مشهد، تابستان 1390.
بدیعی­ارنداهی و همکاران (1390)؛ نقش تغییرات مورفولوژی رودخانه­ی مرزی هیرمند در روابط سیاسی ایران و افغانستان، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 78، زمستان 1390
برزگر، کیهان (1388)؛ منطقه­گرایی در سیاست خارجی ایران، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال دوم، شماره 5، زمستان 1388.
بشیریه، حسین (1390)؛ جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی، چاپ نوزدهم.
پاپلی­یزدی، محمدحسین (1376)؛ اهمیت ژئوپلیتیک شرق و شمال شرق ایران، تحقیقات جغرافیایی، شماره 44، بهار 1376.
پاپلی یزدی، محمدحسین و فاطمه وثوقی (1390)؛ نگاهی به دیپلماسی آب ایران هیدروژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی
پورمهرانی، مهران (1389) چالش‌های ژئوپلیتیک ایران در مرزهای پیرامونی، تهران: نوآور.
پیشگاهی‌فرد، زهرا و مریم امیدی‌آوج (1388)، ارتباط بین پراکندگی اقوام ایرانی و امنیت مرزها، ژئوپلیتیک، سال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان 1388.
ترابی، یوسف (1388)؛ سیاست های جمهوری اسلامی‌در مدیریت تنوعات اجتماعی، دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان 1388.
گودهند، جاناتان (1384)؛ افغانستان و اقتصاد تریاک، ترجمه: سیروان نویدیان، چشم‌انداز ایران، شهریور و مهر 1384.
حاتمی­راد، منصور (1385)؛ موقعیت ژئوپلیتیک ایران، پیام، شماره81، زمستان 1385.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1381)؛ جغرافیای سیاسی ایران، تهران: سمت.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1383)؛ تحلیل کارکرد مرز بین‌المللی (مرز ایران و افغانستان)، مدرس علوم انسانی، دوره8، شماره4، زمستان 1383.
حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد، (1383)، افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی، سمت: تهران.
حافظ­نیا، محمدرضا و محمدباقر قالیباف (1380)؛ راهبرد توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران از طریق توسعه نهادهای محلی، تحقیقات جغرافیایی، شماره پیاپی 61، تابستان 1380.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1385)؛ اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.
حق‌پناه، جعفر (1390)؛ هویت، قومیت و سیاست خارجی در خاورمیانه، سیاست، دوره‌ی 41، شماره‌ی 1، بهار 1390.
حق‌پناه، جعفر؛ رحیمی، محمد (1390) ژئوپلیتیک افغانستان و تحولات منطقه‌ای غرب آسیا، تهران: دانشگاه امام صادق.
حکمت‌نیا، حسن (1383)؛ افغانستان هارتلند آسیا، پیک نور، شماره 5، بهار1383.
حیدری، جهانگیر (1391)؛ راهبرد تبدیل مرزهای تهدید استراتژیک به مرزهای امن، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، رشت: دانشگاه آزاد واحد رشت، جلد اول.
خجسته­نیا، حسین (1389)؛ ایران ـ افغانستان، ارتباط ریلی؛ درآمدی بر سازوکار حمل و نقل چندوجهی برای همکاری منطقه‌ای، روابط خارجی، بهار1389.
خلیلی، محسن (1390)؛ مفهوم قلمرو در قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران: مرز جغرافیایی/ بی‌مرزی عقیدتی، راهبرد، شماره‌ی58‌، سال بیستم، بهار 1390.
خلیلی، محسن (1390)؛ بن‌مایه­ی دگرگون شونده­ی ژنوم ژئوپلیتیک در خاورمیانه­ی عربی، مجموعه مقالات همایش اسلام و تحولات خاورمیانه، تهران: سوم اسفند 1390.
دهشیار، حسین (1390)؛ سیاست های سه‌گانه یکپارچگی و بحران افغانستان، روابط خارجی، سال سوم، شماره سوم، پاییز 1390.
رضایی، محسن (1383)؛ ایران محور هژمونیک و قدرت برتر منطقه آسیای جنوب‌غربی، مجموعه مقالات نخستین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، تهران.
زرقانی، سیدهادی (1386)؛ مقدمه‌ای بر شناخت مرزهای بین‌المللی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی ‌ناجا.
زین‌العابدین، یوسف (1389)؛ ژئوپلیتیک، (ایده-کاربرد)، رشت: دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد رشت.
سجادپور، کاظم (1383)؛ ژئوپلیتیک و سیاست خارجی ایران: تداوم و تغییر، مجموعه مقالات نخستین کنگره علمی‌انجمن ژئوپلیتیک ایران، اردیبهشت 1383.
صفوی، سیدیحیی و عبدالمهدی شیخیانی (1389)؛ اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت ایالات متحده آمریکا در تهاجم نظامی‌به افغانستان، جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره سوم، تابستان 1389.
عبدی، عطاء‌الله، حسین مختاری (1384) نگاهی به فرصت ها و تهدیدهای هیدروپلیتیک ایران، در کتاب: مجموعه مقالات دومین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران: جایگاه ایران در نظام ژئوپلیتیک قرن21، تهران: انجمن ژئوپلیتیک ایران.
عباسی، ابراهیم و مجید رنجبردار (1390)؛ کمک های مالی ایران به افغانستان اهداف و آثار اقتصادی آن، روابط خارجی، سال سوم، شماره سوم، پاییز 1390.
فولر، گراهام (1373)؛ قبله عالم؛ ژئوپلیتیک ایران، ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
قالیباف، محمدباقر و سیدموسی پورموسوی (1387)؛ ژئوپلیتیک و سیاست خارجی، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 66، زمستان 1387.
قصاب­زاده، مجید (1391)؛ جایگاه ژئواکونومی ‌ایران در منطقه خاورمیانه بزرگ، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، جلد دوم، رشت: دانشگاه آزاد اسلامی.
قوام، عبدالعلی (1387)؛ اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران: سمت، چاپ چهاردهم.
کاویانی‌راد، مراد (1389)؛ ناحیه‌گرایی در ایران از منظر جغرافیای سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کرانی، بهجت و محمدحسین حافظیان (1381)؛ جهانی شدن و تحلیل سیاست خارجی در خاورمیانه: کشتن یا درمان کردن؟، مطالعات خاورمیانه، سال نهم، شماره 3، پاییز 1381.
کریمی‌پور، یدالله (1379)؛ مقدمه ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)، تهران: تربیت معلم.
گل­وردی، عیسی (1389)؛ مرزها، آسیب ها و کارکردها، ره­نامه سیاستگذاری سیاسی دفاعی و امنیتی، سال اول، شماره دوم، زمستان1389.
لطفی، امین (1390)؛ بررسی شیوه ها و سیاست های کنترل مرز، نمونه مورد مطالعه مرزهای شرقی ایران (خراسان رضوی – افغانستان)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد از دانشگاه فردوسی مشهد، استاد راهنما، سیدهادی زرقانی، تابستان 1390.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی و دیگران (1389)؛ امنیت پایدار و سازگاری مهاجران افغانی در ایران، مجموعه مقالات اولین همایش مهاجرت- نظم و امنیت، جلد دوم، مشهد: اسفندماه 1389.
مجتهدزاده، پیروز، (1377)، «مرزهای شرق»، گفتگو، شماره‌ی 21.
مجتهدزاده، پیروز (1381)؛ جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت.
مجتهدزاده، پیروز (1389)؛ سیاست‌های مرزی و مرزهای بین‌المللی ایران، ترجمه: حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: سمت.
محمدی، حمیدرضا و محمد غنجی (1385)؛ چالشهای ژئوپلیتیک مواد مخدر درجنوب غرب آسیا (با تأکید بر ایران، پاکستان و افغانستان)، ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره 1، پیاپی 3.
معیدفر، سعید و عبدالوهاب شهلی‌بر (1386)؛ جهانی‌شدن و شکل‌گیری سیاست فرهنگی محلی: مصرف رسانه‌ای بلوچ های ایران و چالش‌های هویت قومی ‌و هویت ملی، مجله دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، سال15، شماره 57-56.
موسوی، رسول (1388)؛ ریشه‌یابی بحران در افغانستان؛ مسأله مرزهای جنوبی، روابط خارجی، سال اول، شماره چهارم، زمستان 1388.
ملکوتیان، مصطفی (1383)؛ مقدمه ای بر جغرافیای سیاسی و اهمیت استراتژیک ایران، مجله دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی، شماره 63، بهار1383.
میرحیدر، دره (1384)؛ مبانی جغرافیای سیاسی، تهران: سمت، چاپ هشتم.
نامی، محمدحسن و فریبرز احمدی دهکاء (1391)؛ بررسی چالش‌های حاکمیتی جمهوری اسلامی‌ایران در خلیج‌فارس و تنگه هرمز، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، جلد دوم، رشبت: دانشگاه آزاد
هرسیج، حسین و مجتبی تویسرکانی و لیلا جعفری (1388)؛ ژئوپلیتیک قدرت نرم ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره2، بهار 1388.
هاگت، پیتر، (1375)، جغرافیای ترکیبی نو، جلد2، ترجمه: شاپور گودرزی، تهران: سمت.