سیاست‌گذاری امنیتی ناتو در عصر گسترش تهدیدهای هویتی و بحران‌های منطقه‌ای
نویسنده
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران
چکیده
سیاست‌گذاری امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی، تابعی از ساختار توزیع قدرت بین بازیگران اصلی نظام جهانی است. تشکل‌های ساختاری در پیمان‌های امنیتی مؤثر بوده و سبب بازتاب قدرت در آن‌ها می‌شود. در سال‌های پایانی جنگ سرد، شرایط مناسبی برای افزایش تحرک راهبردی ناتو در مناطق پیرامونی افزایش یافت. بحران ساختاری در سال‌های پایانی دهه 1980 افزایش یافته و به این ترتیب، پیمان آتلانتیک شمالی در سال 1989 در وضعیت جدیدی قرار گرفت. از این مقطع زمانی به بعد، تحرک امنیتی و ژئوپلیتیکی ناتو افزایش بیشتری پیدا کرده‌است. اولین نشانة تحرک راهبردی ناتو، در سال‌های بعد از انحلال پیمان ورشو و فروپاشی دیوار برلین به وجود آمد. دیوار برلین که نماد جنگ سرد در سیاست بین‌الملل محسوب می‌شود، در نوامبر 1989 فرو ریخت. متعاقب چنین فرآیندی، زمینه برای دگرگونی در شکل‌بندی‌های سازمانی و کارکردی پیمان ناتو به وجود آمد. مهم‌ترین مسأله و دغدغه کشورهای عضو پیمان ناتو را می‌توان تغییر در چالش‌های منطقه‌ای و ظهور کارکردهای جدید در فرآیند فعالیت‌های سازمانی ناتو دانست. هرگونه تغییر در شکل‌بندی ساختاری، زمینه‌های لازم برای تغییر در ماهیت و کارکرد پیمان آتلانتیک شمالی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. در سال‌های بعد از جنگ سرد، شرایط برای ظهور بحران‌های منطقه‌ای و کنش بازیگران گریز از مرکز به‌وجود آمد. فرآیندی که «جیمز روزنا» آن را به‌عنوان امنیت در «عصر آشوب‌زده» یاد می‌کند. به این ترتیب، سیاست‌گذاری امنیتی ناتو برای مقابله با تهدیدهای دوران گذار انجام گرفته است. ویژگی اصلی سیاست‌گذاری امنیتی ناتو را باید «افزایش تحرک» و «مقابله با تهدیدهای پیرامونی» دانست. «پیرامون» در نگرش ژئوپلیتیکی براساس رهیافت «نیکولاس اسپایکمن» تعریف و تبیین می‌شود. تمامی مناطقی را که در حوزه «حاشیه زمین» قرار داشته و محور اصلی بحران‌های امنیتی محسوب می‌شود، می‌توان نمادی از "پیرامون" دانست. پرسش اصلی مقاله بر این موضوع تأکید دارد که سیاست‌گذاری امنیتی ناتو براساس چه نشانه‌های راهبردی و ژئوپلیتیکی شکل گرفته‌است. فرضیه مقاله مبیّن آن است که سیاست‌گذاری امنیتی ناتو معطوف به «مدیریت بحران و کنترل محیط آشوب‌زده» خواهد بود. در تبیین این مقاله از «رهیافت نئولیبرالی کارکردگرا» استفاده خواهد‌شد. براساس چنین رهیافتی، تحرک ژئوپلیتیکی ناتو برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و ایجاد ائتلاف با بازیگران حاشیه‌ای جدید محسوب می‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
NATO's Security Policy in the Age of Widespread Identity Threats and Regional Crises
نویسنده [English]
- Abbas Mossalanejad
Professor, Department of Political Science, University of Tehran
چکیده [English]
Regional and international security policy is an outcome of the distribution of power between the major actors within the global community. The structural formations reflect the power in security alliances. In the last years of the Cold War, the conditions were ideal for NATO's strategy to reinforce mobility in the peripheral regions. As the structural crisis in the late 1980s intensified, the North Atlantic Treaty fell into a new situation in 1989. From this juncture onwards, the NATO's security and geopolitical mobility expanded. The first sign of NATO's strategic mobility surfaced during the years after the dissolution of the Warsaw Pact and the collapse of the Berlin Wall in November 1989. The Berlin Wall was the symbol of the Cold War within the context of international politics. Following this event, the ground was adequately set for organizational and functional evolutions in the NATO alliance. The most crucial issue concerning the NATO's member nations could be the change in regional challenges and emergence of new functions throughout the NATO's organizational activities. Any change in the structural formations could inevitably pave the way for transformation in the nature and function of the North Atlantic Treaty. In the post-Cold War years, the conditions were ripe for the emergence of regional crises and the centrifugal actors to play a role. This trend was dubbed by James Rosenau as security in a turbulent era. As such, the NATO's security policy intended to deal with threats of the transition period. The main feature of NATO's security policy must be intensified mobility and encounter with peripheral threats. Periphery within the geopolitical approach is defined and explained based on the perspective of Nicholas Spikeman. The entire regions across the marginal land regarded as the main focus of security crises can be seen as a symbol of the periphery. This paper attempted to provide an answer to the main question highlighting the foundation of NATO's security policy and its geopolitical/strategic signs. The hypothesis of this paper argued that NATO's security policy would revolve around "crisis management and control of a turbulent environment". Moreover, this paper adopted the explanatory "neoliberal functionalist approach", under which the NATO’s geopolitical mobility concentrates on the management of regional crises and building alliances with new marginal actors
کلیدواژه‌ها [English]
- Geopolitical Mobility
- Functional Security
- Regional crises
- Turbulent Security
- NATO
احدی، افسانه (1389)، «مفهوم استراتژیک نوین ناتو: آینده مناسبات فراآتلانتیک»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 24، پاییز.
تائب، سعید (1378)، "گسترش ناتو به شرق : نگاهی دیگر"، فصلنامه سیاست خارجی، پائیز.
تیشه‌یار، ماندانا (1383)، "بازی جدید ناتو در عراق"، روزنامه شرق، مرداد.
چرنف، فرد (1388)، «نظریه و زبرنظریه در روابط بین‌الملل»، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
خادمی، غلامرضا (1382)؛ "ناتو در همسایگی ایران"، روزنامه اعتماد، مرداد.
زیباکلام، ستوده (1389)، "روند تدوین مفهوم استراتژیک نوین ناتو"، فصلنامه سیاست خارجی، پاییز.
فونتن، آندره (1372)، «یکی بدون دیگری»، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر نو.
کرمی، جهانگیر (1375)، "شورای امنیت سازمان ملل متحد و مداخله بشردوستانه"، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
کوپچان، چارلز. ای (1383)، «پایان عصر آمریکا»، گروه ترجمه غرب شناسی، تهران: انتشارات غرب شناسی.
کیگان، رابرت (1382)، «بهشت و قدرت؛ آمریکا و اروپا در نظام نوین جهانی»، ترجمه محمود عبداله زاده، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
لافه، والتر (1376)، «پنجاه سال جنگ سرد»، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: نشر مرکز.
محمدی، محمود (1388)، "اثر مأموریت‌های جدید ناتو بر منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران"، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
مک کالا، رابرت (1379)، "پایایی ناتو پس از جنگ سرد"، ترجمه علی اسماعیلی، روزنامه اطلاعات، شماره 21896، اردیبهشت.
موسوی، رسول (1384)، "راهبرد ناتو در قفقاز جنوبی"، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
Augustine, Saint (2012), "Making the Concept a Reality", NATO Review.
Ball, George (1994), "The Atlantic Alliance", NewYork: New Haven Press.
Berlin Declaration, (2004), "International Afghanistan Conference",1April, http://www.ag-afghanistan.de/berlindeclaration.pdf, Accessed 24 Jan, 2009.
Berzezinski, Zbigniew (1999), "The New Global Geopolitical Framework", www.CSIS.org/Search.
Borosage, Robert (2000),"Money Talks: The Implications of U.S. Budget Priorities", NewYork: St. Martin's Press.
Brown, Michael,E (1995), "The Hawk logic of NATO Expansion", Survival, No. 37, Spring.
Brzezinski, Zbigniew (2005), "The Dilemma of the last Sovereign", American Interest, No. 1.
Clark, Wesley K. (2002), "Waging Modern War", New York: Public Affairs.
Clinton, Hilary (2012), "Right City, right time", NATO Review.
Daalder, Ivo and James M. Goldgeier (2006), "Global NATO?",ForeignAffairs 85, no. 5 September/October.
Deni, J. R. (2007), "Alliance Management and Maintenance: Restructuring NATO for the 21st Century, Alder shot :Ashgate.
Douez, Sophie (2011), "Libya: William Hague rules out Invasion", The Guardian, March 21, avaiable at: http://www.guardian.co.uk/world/2011/mar/21/libya-william-hague-rules-out-invasion.
Drew, Nelson (1995), "NATO From Berlin to Bosnia, Trans-Atlantic Security Transition", Washington D.C: National Defence University Press.
Falk, Richard (1991),"Theory, Realism, and World Security in World Security; Trends and Challenges at Century's End", NewYork: St. Martin's Press.
Gallis, Paul (2007), "NATO and Energy Security", Congressional Report Service, August 15.
Goodby, James E(1993), "Collective Security In Europe After The Cold War", Journal of International Affairs, Vol.46, Winter.
Helen, John and Michael Noonanp (1994), "The Geopolitics of NATO Enlargement", www.hillenoonan.html.
http://www.NATO.int/docu/basictxt/b561213a.htm.
http://www.shofar.de/index-e-html.
Kagan, Robert (2004), "Of Paradise and Power America Versus Europe in the New World Order", New York: Knopf.
Kay, Sean (1998), "NATO And The Future Of European Security", NewYork: Roman And little field Pub.
Kay, Sean (1998), "NATO And The Future Of European Security",NewYork: Roman And little field Pub.
Kissinger, H (2001), "Does America Need a Foreign Policy?", New York: Simon and Schuster.
Kohen, William (1994), "Out of Control: The Crisis in Civil-Military Relations", -The National Interest, Vol 35, Spring.
Leeds, B.A (2002), "Alliance treaty obligations and provisions 1815-1994", International interaction, Vol. 28, No. 3, Fall.
Mearsheimer, J, J (2007), "Structural Realism", in T. Dunne, M. Kurki and S. Smith (eds), "International Relations Theories", Oxford: Oxford University Press.
Modelski, George (1963), "The study of alliances a review", Journal of Conflict Resolution, Vol. 7, No. 4.
O'hanlon, Michael (2010), "Global Crisis", Washington: Brookings Institution.
Perry, William (1996), "Seemed to be Irrelevant and in the Process of Unraveling" , http://www.defenselink.mil/speeches/speech.aspx?speechid=995, accessed 5 April 2009.
Richards, David (2007), "A Firm Foundation", in NATO Review, Spring.
Smith, Julianne (2007), "How The Eu Can Act to Assist Global Leadership", Washington D.C: Center for Strategic And International Studies Press.
Timothy, Edmunds (2003), "NATO and Its New Members", Survival, Vol. 45, No. 3, autumn.
UN. Doc, S/22133,Jan 1990.
United Nations, Res 781, 9 oct 1992.
Wohlforth, W. C. (2002), "Realism and the End of the Cold War", in S. M. Lynn-Jones, S. E. Miller, and M. E. Brown (eds) The Perils of Anarchy: Contemporary Realism Bibliography 179 and International Security, Cambridge, Masschusettsand London: The MIT Press: 3-41.
Wright, Joanne (1999), "Trusting Flexible Friends: the Danger of Flexibility In NATO And The West European union/European Union", Contemporary Security Policy, Vol.20, No.1, Apr.
www.ejil.org/Journal/Vol10/No1/ab1-lhtn.
www.human-net.org/war-issue/en/akcije/reaction.html.
www.nato.int/germany/redden(S990922c.html).
Fishel, Justin (2011), "As Cost of Libyan War Rises, Gates Scolds NATO for Not pulling Its Weight", Fox News, June 10, available at: http://www.foxnews.com/politics/2011/06/10/gates-blasts-nato-questions-future-alliance/.
Waltz, Kenneth (1993), "The Emerging Structure of International Politics", International Security, Vol. 18, No. 2.
Waltz, Kenneth (2002), "The Continuity of International Politics", in Ken Booth and I. Dunne (eds) "World in Collision", New York: Palgrave Macmillan.
Yost, David S (1997), "NATO Transformed: The Alliance's New Roles In International Security", London: Leicester University Press.
)