بررسی تطبیقی ملی شدن صنعت نفت و هسته‌ای شدن از منظر تأثیر عامل خارجی و نظام بین‌الملل در قالب نظریه روزکرانس و کاپلان

نویسندگان

1 دکترا علوم سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی

2 کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه گیلان

چکیده

نظام‌ بین‌الملل به‌عنوان یک کل واحد که هویت و موجودیتی مستقل و متمایز از واحدهای تشکیل ‌دهنده خود دارد، قید و بندهای رفتاری خاصی را ایجاد می‌کند.‌ ماهیت محافظه‌کار نظام بین‌الملل ، تغییر و تحول در ساختار و سلسله مراتب قدرت را مشکل و سخت می‌سازد. به‌ویژه قدرت‌های بزرگ در سطح نظام که ساختار نظام بین‌الملل بر پایه آن‌ها شکل می‌گیرد، به‌منظور حفظ وضع و نظم موجود و ثبات در نظام، اجازه ظهور قدرت‌های بزرگ دیگر که تغییرات ساختاری را در پی خواهند داشت، نمی‌دهند.کشورهایی که با نظام بین‌الملل وحدت ایدئولوژیک ندارند و سیاست خارجی، انقلابی یا تجدیدنظر‌طلب و مستقل نیز تعقیب کنند، با محدودیت‌های ساختاری بیشتری مواجه می‌‌شوند.نهضت ملی‌شدن نفت و برنامه انرژی هسته‌ای ایران نیز رویکردی تجدید‌نظرطلب در سطح منطقه و جهانی تعقیب کردکه با محدودیت‌های ساختاری مواجه شدند.

این مقاله به‌دنبال پاسخ به این سوال بوده است که بازیگران مهم بین‌المللی (آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی (روسیه) و انگلیس) چه رویکردی درقبال ملی‌شدن نفت در ایران و پرونده هسته‌ای دنبال کرده‌اند؟ فرضیه مقاله این است که ایران در نهضت ملی‌شدن نفت و برنامه انرژی هسته‌ای خود رویکردی تجدیدنظر‌طلب راپی‌گیری می‌کرد که با مخالفت غربی‌ها‌ و محدودیت‌های ساختاری مواجه شد و رویکرد اصلی این سه قدرت بزرگ، مخالفت با ملی‌شدن نفت و دست‌یابی ایران به انرژی هسته‌ای است و قدرت‌های بزرگ به‌شدت با این دو امر مخالفت کردند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the nationalization of the oil industry and nuclear factor from the perspective of foreign and international system in the form of Rvzkrans and Kaplan

نویسندگان [English]

  • Ali Jadidi 1
  • Tahereh Majidi 2

1 Doctor of Political Science and Faculty Member of Islamic Azad University

2 Master of Sociology, University of Guilan

چکیده [English]

International system as one unity general which has the independent and distinctive entity from its founding units makes particular- behavioral constraints. The conservative entity of International system makes difficult changing in structure and hierarchy of power. In particular, big powers in the scale of the system which the structure of International system is shaped according to them, in order to maintain of existing conditions and regularity do not allow to emergence of other big powers that will cause to structural changes. Countries which has no ideological unity with International system and also pursue foreign, revolutionary or revisionist and indecent policy will encounter more structural constraints. The nationalization of the oil industry movement and Iran's nuclear energy programmed also pursue a revisionist strategy in a region and world-wide scale which face structural constraints.

In this study, we want to answer this question that what strategy has been pursued vis-à-vis the nationalization of the oil industry and the nuclear file of Iran by important and international actors (united state, Russia and England)? We assume that Iran persist a revisionist strategy in own nationalization of the oil industry movement and nuclear energy programmed that face the dis approval westerns and structural constraints. The main- strategy of these three big powers is disapproval with the- nationalization of the oil industry and reaching of Iran to nuclear energy and bigs power severely oppose these two works.

And the approach of big powers (United Stats , England , and Russia)about the nationalization of oil industry and the process of access to nuclear energy follows a unit pattern ; United States and England are going to questioning and limiting Iran and Russia after getting concession and the provision of own benefits by Iran and at last , the resistance of Iran s society resulted in retreating of big powers in each both subject .

کلیدواژه‌ها [English]

  • international system
  • the structure of International system
  • Power
  • the nationalization of the oil industry
  • Nuclear Energy
آبراهامیان، یرواند، (1380)، "ملی‌شدن نفت، کودتا و دیوار بی‌اعتمادی"، مجله آفتاب، شماره 13.
آبراهامیان، یرواند، (1386)، "ایران بین دو انقلاب"، ترجمه احمد گل‌محمدی، تهران: نشر نی.
آمبروز، استیفن، (1363)، "روند سلطه‌گری تاریخ سیاست خارجی آمریکا"، ترجمه احمد تابنده، تهران: نشر اخگر.
احمدی، حمید، (1376)، "ساختارگرایی در نظریه روابط بین‌الملل از والرشتاین تا والتر"، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 37، تابستان.
اخوان زنجانی، داریوش، (1374)، "ساختار جامعه بین‌الملل و امنیت ملی"، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال نهم، شماره 92-91.
ازغندی، علیرضا، (1378)، "روابط خارجی ایران 1357- 1320"، تهران: نشر قومس.
استمپل، جان، دی، (1378)، "درون انقلاب ایران"، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: انتشارات رسا.
اسلامی، مسعود، (1375)، "از حاکمیت دولت تا حکمرانی جهانی"، فصلنامه مطالعات سازمان ملل متحد، سال اول، شماره یک، بهار.
اکبری، علیرضا، (1383)، "توانمندی هسته‌ای ایران"، ویژه‌نامه پرونده هسته‌ای ایران، اعتدال و توسعه، اسفند.
خوش‌اندام، بهزاد، (1386)، "مدیریت بحران هسته‌ای ایران از منظر اتحادیه اروپا و گزینه‌های جمهوری اسلامی ایران"، پژوهشنامه خلع سلاح، سال اول، ش اول، بهار.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1384) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای (2001-1991)، چاپ دوم، تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
خوش‌اندام، بهزاد، (1387)، "رویکرد اتحادیه اروپا به موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در رویکرد قدرت‌های بزرگ به موضوع هسته‌ای ایران"، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
دوئرتی، جمیز و رابرت فالتو گراف، (1374)، "نظریه های متعارض در روابط بین الملل"، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر قومس.
دهشیری، محمد رضا، (1386)، "بررسی تطبیقی مواضع ایالات متحده و انگلستان در قبال جمهوری اسلامی ایران"، کتاب اروپا، شماره5، تهران: موسسه فرهنگی ابرار معاصر.
ذوقی، ایرج، (1384)، "رفتار سیاسی آمریکا در قبال نهضت ملی‌شدن صنعت نفت ایران"، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
سیف‌زاده، حسین (1368)، نظریه‌های مختلف در روابط بین‌الملل، تهران: نشر سفیر.
قوام، سیـد عبدالعلی، (1383)، "اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل"، تهران: انتشارات سمت.
قهرمان‌پور ، رحمن، (1387)، "رویکرد آمریکا به موضوع برنامة هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران"، در: رویکرد قدرت‌ها ی بزرگ به موضوع هسته‌ای ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
کلاوسون، پاتریک و سوکولسکی، هنری، (1384)، "آماده‌باش برای ایران در آستانه هسته‌ای شدن"، کتابخانه دیجیتالی دید، کد بازیابی: bk00020063511561615)، در: www.did.ir
کوزه‌گرکالجی، ولی، (1387)، "نگاهی به بحران اوستیای جنوبی و هجوم روسیه به گرجستان"، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال 22-شماره 11 و 12 ،مرداد و شهریور.
لاریجانی، علی، (1384)، "سیاست هسته‌ای ایران، چالش‌ها و راه‌حل‌ها"، همشهری دیپلماتیک، ش 76، آذر.
مرکز تحقیقات استراتژیک، (1385)، "دیپلماسی هسته‌ای ، 678 روز مدیریت بحران"، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
موسوی، سید رسول، (1386)، "روسیه و پیگیری منافع در منطقه خاورمیانه"، همشهری دیپلماتیک، شماره 18.
واعظی، محمود، (1386)، "ژئوپلیتیک بحران در آسیای مرکزی و قفقاز"، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل.

Alexander. Y and. Nanes(1980). A, the United States and Iran: A documentary History, Maryland: University Publications of America.
Brzazainski, Zbigniew, (1997). Gran Chess Board: American Diplomacy and Its Geopolitical Implatve. Basic Book.
Caws, Peter (1991), Structuralism: New Art of the Intelligible, Humanities Press International, New Jersey and London, Accord Printing.
Maloney, Suzanne (2004), Iran: Time for a new Approach, the Report of an Independent Task Force Sponsored by the Council on Foreign Relations, New York: Council of Foreign Relations Press.
Waltz, Kenneh N, (2000) "Structural Realism after the cold war", International Security, Vol. No, 1, Summer.
Waltz, Kenneth N (1979). Theory of International Polities; Mass Addison- wesley.
Wikipedia(2006). Colition Aginst Iraq. At:
http://en.Wikipedia.Org/wiki/u.sled_coalition_aginst.
Wohlforth William C, (1999). "The Stability of a Unipolar World, International Security. Vol 24, No. 1, summer.
Woolf, Amy F (2006), U.S. Nuclear Weapons: Changes in Policy and Force Structure Congressional Research Service, Washington: Congressional Research Service, August.