پژوهش های روابط بین الملل

مطالعه تطبیقی دسترسی آزاد به اطلاعات زیست محیطی در قوانین موضوعه ایران و کنوانسیون آرهوس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

حق دسترسی به اطلاعات زیست‌محیطی پیش‌شرط مشارکت مؤثر عمومی در تصمیم‌سازی مقامات عمومی، و نظارت بر فعالیت‌های حکومتی و بخش خصوصی است و می‌تواند در طرح‌ریزی و بهره‌برداری بهینه از فن‌آوری موجود مفید واقع شود. پی‌آمدهای تخریب زیست‌محیطی، اطلاع‌رسانی به هنگام و کامل را برای انتخاب آگاهانه گزینه‌ها، گریزناپذیر می‌کند. در این باره اسناد بین‌المللی حقوق بشری دربردارنده حق بر آزادی اطلاعات و وظیفه دولت‌ها نسبت به اطلاع‌رسانی هستند. در این رابطه، اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، اعلامیه حقوق و وظایف انسانی دولت‌های آمریکایی، کنوانسیون حقوق بشر دولت‌های آمریکایی و منشور آفریقایی حقوق و وظایف مردمان، دسترسی به اطلاعات را به مثابه حق و حقوق مورد تاکید قرار داده‌اند. جدای از تضمین‌های حقوق بشری در خصوص حق دسترسی به اطلاعات توافقنامه‌های گوناگون زیست محیطی نیز وظایفی را به منظور اطلاع‌رسانی عمومی به دولت‌های عضو تحمیل می‌کنند، مانند کنوانسیون هلسینکی در مورد حفاظت و استفاده از آبراه‌های فرامرزی و دریاچه‌های بین المللی. در سطح بین‌المللی علاوه بر بیانیه ریو (1992) که در اصل 10 دسترسی به اطلاعات را به رسمیت شناخته است، کنوانسیون آرهوس (1998) مصوب کمیسیون اقتصادی سازمان ملل برای اروپا نیز حق دسترسی به اطلاعات را به نحو شایسته مورد بررسی قرار داده است. نظر به اینکه قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال 1387 خورشیدی برابر با سال 2007 میلادی به تصویب شورای اسلامی ایران رسیده است، در این پژوهش عنصر دسترسی به اطلاعات را در هر دو سند مورد بررسی و مقایسه قرار داده، تا به این پرسش مطرح پاسخ گوید که آیا قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات می‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای مردم پیرامون موضوعات محیط زیست بنحوی باشد که در کنوانسیون آرهوس منعکس است؟ یافته های این مقاله نشان می‌دهد که، قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات به لحاظ ممنوعیت زیاد در ارائه اطلاعات تحت عنوان «محرمانه»، پاسخ‌گوی نیازهای جامعه در عصر انفجار اطلاعات نیست و ضرورت های غیرحقوقی دسترسی بیشتر به اطلاعات در حوزه محیط زیست به شکل گیری کنوانسیون آرهوس منجر شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Concept of (( Access to Information)) in Arhuss Convention and the Law of Publication and Free Access to Information

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Ramzani 1
  • Bagher shamlu 1
  • Seyed Asghar Sajjadi 2

1 Associate Professor Shahid Beheshti University

2 PhD student of International Law, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

THE PERMANENCE OF DEMOCRACY DEPEND ON PUBLIC PARTICIPATION, WHICH IS THE PARTICIPATION OF THE MEMBERS OF THE SOCIETY IN MAKING THE DECISIONS WHICH HAVE IMPACT ON THEIR LIFE. In order to participate effectively in the authorities ' decision making process, access to information is a necessary precondition which is reflected in most of the national and international regulations.
Access to information, which is recognized in the constitutions or statutes of the most of the states as a right for people, is consisted of the most of the governmental information as well as environmental information. The regulations which guarantee citizens' right to justice, award them the right to access to necessary information as well.
In international level, public participation and access to information has been recognized in principle 10 of Rio Declaration 1992 which holds:” each individual shall have appropriate access to information concerning the environment that is held by public authorities and States shall facilitate and encourage public awareness and participation by making information widely available. Effective access to judicial and administrative proceedings, including redress and remedy, shall be provided.
Although there is nothing new in Rio Declaration, since most of its issues have been reflected in older international instruments, but in regional level Arhuss convention 1998 has been devoted completely to triple concepts of principle 10 and presents a set up for its implementation.
This article as a result of the note worthy significance of Aarhus convention as a model for access to the information and administrative has compared and contrasted the element of access to information in Iranian law and Arhuss convention.
A comparative study of these two instrument bring a question to the mind about the adequacy of 1387 law. Can this law meet the requirement of people for access to information about environmental issues in a way that pave the road for national participation in governmental decision making process which has been emphasized in Arhuss Convention? It seems 1387 law can meet the requirement although it is not a mere environmental regulation. Free access to information is limited and on the other hand there are relatively a wide range of classified and secret subjects.The law suffers from the lack of an implementation guide. The law is not enforceable in the case of lack of access to information. That is pretty obvious that a new law must be ratified in order to cover the shortcomings of 1387 law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • accsess to information
  • Public participation
  • Rio Dclarion
  • Arhuss convention
  • Evaluation of environmental impacts
امیرارجمند، اردشیر. (73-1374). ‌«حفاظت از محیط زیست و همبستگی بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، تهران: (15).
انصاری، باقر. (1387). آزادی اطلاعات. تهران: نشر دادگستر.
................. . (1390). حقوق ارتباط جمعی. تهران: انتشارات سمت، تهران.
................. . (1391). حقوق حریم خصوصی. تهران: انتشارات سمت، تهران.
................. . (1392). حقوق رسانه. تهران: انتشارات سمت.
پالمرتز، مارک.(1388). ‌«آئین‌مند نمودن حقوق محیط زیست: بررسی کنوانسیون آرهوس»، ترجمه علی مشهدی، مجله حقوقی داور، (2). پاییز.  
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (1372). ترمیونولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
حبیبی، محمدحسن. (1386). حقوق محیط زیست. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
رمضانی‌قوام‌آبادی، محمدحسین. (1389). ‌«بررسی محتوای اصل مشارکت در حقوق بین‌الملل محیط زیست»، فصلنامه پژوهش حقوق، (29).
زارعی، محمدحسین. (1381). «حکمرانی خوب، حاکمیت و حکومت در ایران»، مجله تحقیقاتی حقوقی، (40).
زمانی، سیدقاسم و دیگران. (1386). نهادها و سازوکارهای منطقه‌ای حمایت از حقوق بشر. تهران: انتشارات شهر دانش.
سلیمان‌دهکردی، الهام و علی افراسیابی. (1394). «حق دسترسی آزاد در حقوق بین‌المللی و ملی»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی پلیس، 6 (1).
شریفی‌طرازکوهی، حسین. (139). زمینه‌ها و ابعاد حقوق شهروندی. تهران: نشر میزان.
شیلتون، دینا و الکساندر کیس. (1389). کتابچه قضایی محیط زیست. ترجمه محسن عبدالهی. تهران: انتشارات خرسندی.
صلح‌چی، محمدعلی و مهرداد محمدی. (1394). «تعهدات زیست‌محیطی شرکت‌های فراملی در حقوق بین‌الملل محیط زیست»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 16 (46). صص 102-81.
کارسون، راشل. (1393). بهار خاموش. ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده و دیگران. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
کریمی‌نیا، محمدمهدی. (1379). «حاکمیت دولت و آزادی عقیده و بیان»، فصلنامه معرفت، (39).
کوروکولاسوریا، لال و نسکلاس رابینسون. (1390). مبانی حقوق بین‌الملل محیط زیست. ترجمه سیدمحمدمهدی حسینی. تهران: نشر میزان.
کیس. الکساندر و دیگران. (1384).  حقوق محیط زیست. ترجمه محمدحسن حبیبی. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گوندلینگ، لوتار و دیگران. (1381). حقوق محیط زیست.ترجمه محمدحسن حبیبی. جلد دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مرکز مطالعات حقوق بشر. (1382). گزیده‌ای از مهم‌ترین اسناد بین‌المللی حقوق بشر. تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
معتمدنژاد،کاظم. (1381). حقوق مطبوعات. جلد اول. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
موسوی، فضل‌اله. (1380). حقوق بین‌الملل محیط زیست. تهران: نشر میزان.
ویژه، محمدرضا. (1385). «حق دسترسی به اطلاعات محیط زیست، بررسی حقوق بشر اروپایی»، مجله محیط‌شناسی،  32 (40). صص 86-77
هاشمی، سیدمحمد. (1384). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. تهران: انتشارات میزان.
یزدانی‌زنور، هرمز. (1384). بررسی نقش شفافیت در تحقق حکم‌رانی مطلوب. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
African Commission on Human and Peoples Rights, 30th Ordinary Session, Banjul, Gambia. (2001). Decision on Communication 155/96, the Socialand Economic Rights Action Center and the Center for Economic andSocial Rights. v. Nigeria. October 13-27.
 Irish Environment Network http://ien.ie
 Arhus Convention on Access. To information, public participation in Decision Making and access to Justice Environmental Matters. Available at: http://www.Unece.org/env/pp.treaty text.htm
 Aarhus Convention: an implementation guide. Available at:
http://www.unece.org/env/pp. Implementation Guide.html.
UN Doc. Sales No. E/F/R.98.II.E.27. The Convention text is available online in different languages. Available at:  http://www.unece.org/env/pp/treatytext.htm
Morgera, E. (2009), Corporate Accountability in International Environmental Law. New York: Oxford University Press.
Proposal for a Council Decision on the conclusion, on behalf of the European Community, of the Convention on access to information, public participation in decision making and access to justice regarding environmental matters. (2003). October 24.
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 6، شماره 21 - شماره پیاپی 1
آبان 1395
صفحه 233-262