بررسی راهبردی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت یازدهم و دوازدهم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری روابط بین‌الملل، دبیرانجمن ایرانی روابط بین‌الملل

2 دانش‌آموخته دکتری تخصصی روابط بین‌الملل، عضو پیوسته انجمن ایرانی روابط بین‌الملل

چکیده

براساس اسناد بالادستی به‌ویژه چشم‌اندار بیست ساله تا 1404، جمهوری اسلامی ایران به صورت یک کشور توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه و دارای تعامل فعال و سازنده با اقتصاد جهانی در نظر گرفته شده است. این هدف مهم محقق نمی‌‌شود مگر از همه ظرفیت‌ها از جمله «دیپلماسی اقتصادی» در سیاست خارجی به‌طور کامل و مفید استفاده شود. دولت یازدهم و به‌ویژه  دولت دوازدهم، سیاست خارجی خود را اقتصادمحور و مطابق اهداف اسناد بالادستی، هدف اصلی آن را کمک به توسعه و رفاه ملی از طریق تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین‌الملل عنوان کرده است. هم‌چنان‌که دولت یازدهم با حل مناقشه هسته‌ای به‌عنوان مهمترین مانع، گام بلندی را در این راه برداشت. اما با نگاهی آسیب‌شناسانه به عملکرد دولت یازدهم، ضرورت ساماندهی سیاست‌ خارجی کارآمد و به‌کارگیری راهبردهای موثر دیپلماسی اقتصادی برای تحقق اهداف کلان نظام و همچنین برنامه‌های دولت اعتدال‌گرا در شرایطی که دولت دوازدهم همزمان با سال اقتصاد مقاومتی، تولید  واشتغال آغاز به کار کرده، بیش از پیش احساس می‌شود. از همین رو، نویسندگان با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه‌ای، ضمن تشریح موضوع و بیان ویژگی‌های یک سیاست خارجی توسعه‌گرا، به مهم‌ترین موانع و نواقص پیش روی «دیپلماسی اقتصادی» در دولت‌ روحانی( دولت‌های یازدهم و دوازدهم) پرداخته و پیشنهادات و راهکارهای خود را جهت رفع آن‌ها بیان کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategic Review of Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran Case Study: Eleventh and Twelfth Governments

نویسندگان [English]

  • Ziauddin Sabouri 1
  • Tajoddin Salehian 2

1 Graduate Doctor of International Relations, Secretary of the Iranian Association of International Relations

2 Graduate Doctor of International Relations, Associate Member of the Iranian Association of International Relations

چکیده [English]

Based on upstream documents, especially the 20-year perspective of 1404, the Islamic Republic of Iran is considered to be a developed country with a leading economic, scientific and technological position at the regional level, with active and productive interaction with the world economy. This important goal cannot be achieved unless all capacities, including "economic diplomacy" in foreign policy, are fully utilized. The Eleventh Government, and in particular the Twelfth Government, has declared its foreign policy economically driven and, in line with the goals of its upstream documents, its primary objective is to assist national development and prosperity through constructive and effective engagement in international relations. As the Eleventh State took a major step forward in resolving the nuclear dispute as the most important obstacle. But with a pathological look at the performance of the eleventh government, the need for efficient foreign policy organization and effective economic diplomacy strategies to achieve the macro-systemic goals as well as moderation-oriented government programs, when the twelfth government began with the year of a resilient economy, production and employment, more than doubled. Feels ahead. Using the documentary and library method, the authors, while outlining the subject and expressing the features of a development-oriented foreign policy, address the most significant obstacles and shortcomings to "economic diplomacy" in the clerical state (Eleventh and Twelfth Governments) and their suggestions and solutions. To fix them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Diplomacy
  • Constructive and Effective Interaction
  • Developmental Foreign Policy
  • Iran's 20-Year Vision Document
امینی، آرمین و سهراب انعامی‌علمداری. (1388). «دیپلماسی و اقتصاد: الگوی مناسبات جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، (8)
باین، نیکلاس و استفان وولکاک. (1388). دیپلماسی نوین اقتصادی؛ روابط اقتصادی بین‌المللی. ترجمه محمدحسن شیخ‌الأسلامی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
بشیری، عباس. (1393). گفتمان اعتدال: گذاری بر آراء و اندیشه‌های دکتر حسن روحانی. تهران: انتشارات تیسا.
پوراحمدی، حسین. (1388). «مبانی نظری دیپلماسی نوین: هدایت دیپلماسی در عصر سیاست جهانی» در حسین پوراحمدی، «دیپلماسی نوین: جستارهایی در سیاست خارجی ج.ا.ا»، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
دامن‌پاک‌جامی. مرتضی. (1388). دیپلماسی اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال. (1382)، «الزامات سیاست خارجی توسعه ملی در چشم‌انداز بیست‌ساله ایران»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، (5).
....................................... (1386). «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: روندها و بازتاب‌ها»، فصلنامه خاورمیانه،  (3).
..........................................(1387). «ضرورت ها و کارکرد دیپلماسی در سیاست خارجی توسعه گرا» در مجموعه مقالات کنفرانس ملی سیاست خارجی توسعه‌گرا، گردآورنده سیدمسعود موسوی شفایی، زیر نظر محمود واعظی، تهران، نشر: مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
....................... و دامن‌پاک‌جامی، مرتضی. (1394). «جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی دولت یازدهم»، فصلنامه سیاست خارجی، 29 (1).
رزاقی، ابراهیم. (1369). الگویی برای توسعه اقتصادی  ایران. تهران: نشر توسعه.
شاهی، محبوبه. (1395). «الزامات مهاجرت معکوس ایرانیان»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 3996، مورخ 10/12/1395.
صالحی، مختار. (1392). «جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی (دفاع مقدس)»، فصلنامه سیاست خارجی، 27 (2).
طباطبایی، سیدعلی. (1382). «ما و بحران»، نشریه برداشت اول، 2 (10).
...................... . (1383). «بایسته‌های دیپلماسی اقتصادی»، ماهنامه برداشت اول، 3  (21).
................. . (1388). «بایسته‌های دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در عصر جهانی‌شدن»، فصلنامه مطالعات سیاسی، 2 (5).
ظریف، محمدجواد. (1392). برنامه سیاست خارجی. تهران: اداره نشر وزارت امور خارجه.
کورز، اسکار. (1382). «بنیان‌های سیاسی سیاست‌های توسعه اقتصادی»، ترجمه ابراهیم عباسی،  فصلنامه راهبرد، (29).
موسوی‌شفایی، مسعود و همکاران. (1393). «دیپلماسی اقتصادی و قدرت یابی چین در عرصه ی جهانی»، فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 1 (2).
میرعمادی، طاهره. (1384). «رشد اقتصادی در سیاست خارجی دولت خاتمی»، فصلنامه سیاست خارجی، (73)، صص 120- 91.
نوبخت، محمدباقر. (1394). «گزارش وزارت صنعت و تجارت به همایش سفرا»، تهران: 12 آبان ماه.
واعظی، محمود. (1387). «راهبرد تعامل سازنده و الزامات سیاست خارجی توسعه‌گرا»؛ مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‌گرا، ترجمه محمود واعظی، چاپ اول: تهران، مرکز پژوهش‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام.
 
منابع انگلیسی
Baranay, P. (2009). Modern Economic Diplomacy. Available at: http://www.1v/mi/Baranay_Pavol_eng1.pdf.
Baylis, J and S. Smith.  (2005). The Globalization of world politics, An Introduction to International Relations. Oxford University Press.
Bayne, N and S. Woolcock. (2010). the New Economic Diplomacy, Decision-Making and Negotiation in International Economic Relation. Farnham, Surrey, England; Burlington, Ashgate.
Rana, K. S. (2007). Economic Diplomacy: The Experience of Developing Countries, In The New Economic Diplomacy, Decision-Marking and Negotiation in international relations, N. Bayne and S. Woolcock, the London school of Economics and Politics science, UK.
Hamilton, K and R. Langhorne. (2011). The Practice of Diplomacy is Evolution, Theory and Administration. London and New York: Rutledge.
Rick, C. (1998). The Transformation of Diplomacy at the Threshold of the New Millennium.  Belgium: University of Chent.
Saner, R and L. Yiu. (2003). International Economic Diplomacy: Mutations in Post-Modern Times. Netherlands Institute of International Relations.
Couloumbis, T. A and J. H. Wolfe. (1978). Introduction to international Relations: Power and Justice. Englewood Cliff. New Jersey: Prentic-Hall.