پژوهش های روابط بین الملل

تاثیر خیزش‌های عربی خاورمیانه بر الگوی روابط ایران و ترکیه (2017-2011)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه گیلان

2 کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

چکیده

جنبش‌های موسوم به بهار عربی تاثیرات قابل توجهی بر روابط کشورهای منطقه­ای و فرامنطقه­ای داشته و سیال‌تر شدن ائتلاف‌ها و الگوهای دوستی و دشمنی در منطقه را موجب شده است. روابط ایران و ترکیه به عنوان دو قدرت تاثیرگذار و پراهمیت در منطقه خاورمیانه نیز از تحولات اخیر متاثر بوده است. این دو کشور علاوه بر داشتن منابع سخت‌افزاری قدرت، دارای قدرت نرم قابل توجهی بوده و داعیه­دار رهبری و داشتن جایگاه الگویی در منطقه هستند. الگوی روابط ایران و ترکیه پس از خیزش‌های عربی موضوعی پیچیده، چندلایه و سیال است که از عوامل مختلفی متاثر بوده و در دوره‌های مختلف نمودهای متفاوتی داشته است. این پژوهش به دنبال آن است تا با مطالعه عوامل مختلف موثر بر روابط دو کشور پس از خیزش‌های عربی به این پرسش پاسخ دهد که خیزش‌های عربی چه تاثیری بر الگوی روابط ایران و ترکیه داشته است؟ برای پاسخ به پرسش فوق از روش تحلیلی توصیفی استفاده شده و روش گردآوری داده­ها نیز کتابخانه­ای است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در ابتدا خیزش­های عربی زمینه گسترش رقابت ایران و ترکیه برای الهام­بخشی در منطقه و نفوذ ژئوپلیتیکی در عراق و سوریه را ایجاد نمود و با تقویت گفتمان فرقه‌گرایی مذهبی بر روابط دو کشور تاثیرات سویی نهاد، با این حال روندهای سیال تحولات و ائتلاف‌ها در منطقه به ویژه شکاف ترکیه و آمریکا در بحران سوریه و نقش‌آفرینی فعال روسیه که موازنه قوا در منطقه را تغییر داد، در کنار منافع مشترک امنیتی و اقتصادی میان ایران و ترکیه، زمینه بازیابی روابط دو کشور را فراهم آورده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effects of Arab uprisings on the relationship pattern between Iran and Turkey

نویسندگان [English]

  • Seyed Amir Niakooee 1
  • Vida Haji 2

1 Associate Professor of Political Science, University of Guilan

2 MA in Regional Studies, Faculty of International Relations, Ministry of Foreign Affairs

چکیده [English]

 
The Arab uprisings have had considerable effects on the relations between regional powers in a way that a more fluid and complicated pattern of friendship and animosity is seen in the Middle East. As two influential powers in the region, Iran and Turkey both claim to have the leadership role in the Middle East. The relationship between Iran and Turkey after the eruption of Arab uprisings has been a complicated and fluid issue affected by different and various factors in different times. The present paper is to answer the following question: how has the Arab spring affected the relationship pattern between Iran and Turkey? The findings illustrate that Iran- Turkey relations at first diminished due to the regional competition over Syria and the sectarian factors (Shia - Sunni rivalry) which became increasingly dominant in the region. Moreover, Iran and Turkey claimed that the Arab uprisings were inspired by their mode of governance and discourse.  However, the influential role of Russia in the Syrian crisis, the cleavage between United States and Turkey over the Syrian regime and Kurds, and finally the common security and economic interests between Iran and Turkey which increasingly became evident led to the revival of the relationship between Iran and Turkey in away that they enhanced their cooperation in regional and mutual issues. The methodology of the research is descriptive analytical approach and the data collection method is library research.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Iran
  • Turkey
  • Arab spring
  • Middle East
  • Realism
احمدی، حمید و فهیمه قربانی. (1393). «تاثیر بحران سوریه بر روابط ایران و ترکیه»، فصلنامه روابط خارجی، 6 (3). صص 44-7.
اسماعیلی، بشیر و دیگران. (1395). «افول و زوال مدل ترکیه در خاورمیانه»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، (27). صص 198-173.
رسولی، رویا و همت ایمانی. (1394). «رویکرد اقتصادی در سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه: مورد ایران (2014-2002)»، فصلنامه روابط خارجی، 7 (2). صص 35-7.
رنجبرمحمدی، مصطفی. (1395). «سیاست خارجی ترکیه در تحولات بیداری اسلامی بر مبنای نظریه واقع‌گرایی»، فصلنامه حبل المتین، 5 (15). صص 118-106.
سیمبر، رضا و علی اسمعیلی. (1392). «علل شکل‌گیری و تداوم اتحاد ایران و سوریه  (2000-1979)»، فصلنامه سیاست جهانی، 2 (2). صص 29-7.
صبوحی، مهدی و رحمت حاجی‌مینه. (1392). «بررسی مقایسه‌ای رویکرد ایران و ترکیه در قبال تحولات عربی: بررسی موردی تونس مصر و لیبی»، فصلنامه روابط خارجی، 5 (4). صص 133-99.
غائبی، محمدرضا. (1395). «اقتصاد سیاسی روابط ایران و ترکیه در دوره حکومت حزب عدالت و توسعه»، فصلنامه سیاست خارجی، 30 (2). صص 113-85.
قوام، سیدعبدالعلی. (1386). روابط بین‌الملل: نظریه‌ها و رویکردها. تهران: انتشارات سمت.
قهرمان‌پور، رحمان. (1394). هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه. تهران: نشر روزنه.
کاربو، ژولیه و جیمز لی رای. (1393). سیاست جهانی: نظریه بازیگران و تعاملات امنیتی. ترجمه قدرت احمدیان و فرهاد دانش‌نیا. تهران: مرکز مطالعات جهانی شدن.
کوزه‌بالابان، حسن. (1392). سیاست خارجی ترکیه؛ اسلام، ملی‌گرایی و جهانی شدن. ترجمه غلامرضا کریمی و داود نظرپور. تهران: انتشارات چاپخش
متقی، ابراهیم و دیگران. (1395). «معمای امنیت و راهبرد منطقه‌ای ترکیه پس از کودتای جولای 2016»، نامه دفاع، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
موسوی، حافظ و دیگران. (1395). «تاثیر تحولات جهان عرب بر سیاست منطقه‌ای ایران و ترکیه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، 12 (1). صص 188-166.
نیاکوئی، امیر. (1392). «بررسی بحران‌های عراق و سوریه در پرتوی نظریه‌های امنیتی»، فصلنامه سیاست جهانی، 2 (1).
.............. . (1394). «بررسی عوامل گسترش جریانات تکفیری در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست جهانی، 4 (4). صص 118-95.
.............. . (1391). کالبدشکافی انقلاب‌های معاصر در جهان عرب. تهران: نشر میزان.
هنسن، برت و دیگران. (1390). راهبردهای امنیتی و نظم جهانی آمریکایی (قدرت از دست رفته). ترجمه امیر نیاکویی و احمد جانسیز. رشت:  انتشارات دانشگاه گیلان.
 
منابع انگلیسی
Aghaee Joobani, H and M. Mousavipoor. (2016), Russia, Turkey and Iran :Moving towards strategic synergy in the Middle East? Strategic Analysis, 39 (2). pp. 141-155
Aras, B. (2017). Turkish foreign policy after July 15. Istanbul Policy Center, July 5.
Barkey, H. J. (2013). Turkish Iranian competition after the Arab Spring. Survival: Global Politics and Strategy, 54 (6), pp. 139-162
Bağcı, H and  A. S. Erdurmaz. (2017). The Middle East Seen from Ankara, in Turkey's foreign policy towards the Middle East under the shadow of the Arab Spring. Edited by Idris Demir. Cambridge: Scholar Publishing. 
 Bellin, E. (2004). The Robustness of Authoritarianism in the Middle East, Exceptionalism in Comparative Perprctive. Comparative politics, 36 (2).
Brehiny, N. (2015). Yemen and  the  Huthis: Genesis  of the 2015 Crisis. Asian Affairs, XLVI (II), pp. 232–250.
Fattah , Kh. (2011). Yemen: A Social intifada in a republic of sheikhs. Middle East Policy, XVIII (3).
Gardner, D. (2012). Turkey and the new Arab Awakening. Asian Affairs, XLIII (III). 
Heydeman, S. (2016). Explaining the Arab Uprisings: transformations in  Comparative Perspective. Mediterranean Politics, 21 (1), pp.192-204.
http://www.turkstat.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist   http://www.france24.com/en/20150326-turkey-support-saudi-yemen-erdogan-interview-france-24.
http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1918247
Kayaoglue, T. (2016). Getting Turkey back on track to democracy, human rights and religious freedom. The review of faith and international affairs, 14 (2).         
Kuru, A. T. (2015). Turkey's failed policy toward the Arab Spring: Three levels of analysis. Mediterranean Quarterly,  26 (3).
Maoz, M. (2016). Strategic Upheavals in Mediterranean and Middle Eastern Countries since the Arab Spring. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 18 (4), pp. 352–360.
Mohamad, I. (2011). Turkey and Iran Rivalry on Syria. Alternatives, 10 (2). pp 65-75.
Osman,T. (2010). Egypt on the Brink: from Nasser to Mubarak. Yale University Press.
Şahin, M and B. Sarı. (2017). Turkey in the Syrian Crisis: The Limits of a Middle Power Foreign Policy, in Turkey's foreign policy towards the Middle East under the shadow of the Arab Spring. Edited by Idris Demir. Cambridge Scholar Publishing.
Taspinar, O. (2011). Turkey: an interested Party, in The Arab Awakening:  America and the transformation of the Middle East. Edited by Keneth Pollack. A Saban Center at the Brookings Institution book.
 
 
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 7، شماره 25 - شماره پیاپی 1
پاییز 1396
صفحه 91-120