پژوهش های روابط بین الملل

دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: دوره احمدی نژاد و روحانی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه لرستان ‏

2 عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه لرستان

چکیده

دیپلماسی اقتصادی یکی از انواع دیپلماسی است که امروزه دارای جایگاه ویژه‏ای در سیاست خارجی کشورهاست. شرایط ویژه جمهوری اسلامی ایران مستلزم پی گیری یک دیپلماسی اقتصادی کارآمد است. دولت های بعد از انقلاب پس از جنگ به دنبال استفاده از ظرفیت­های دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی بوده‎اند، اما در این راستا کارآمدی لازم را نداشته و با چالش‎های مختلفی روبرو بوده‎اند. سؤال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه جایگاه دیپلماسی اقتصادی در دولت­های نهم و یازدهم  چگونه بوده است؟ در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی و داده­های آماری درصدد بررسی جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی ایران در دولت های نهم و یازدهم هستیم. از این رو به مطالعه اجمالی سیاست خارجی دولت های پس از انقلاب تا دولت روحانی پرداخته و سپس بصورت ویژه جایگاه دیپلماسی اقتصادی را در دوره مورد نظر  مورد مطالعه قرار می­دهیم. یافته ها حاکی از وجود چالش های ساختاری در دولت های متفاوت در زمینه کاربست این نوع دیپلماسی در عرصه سیاست خارجی است، با این وجود فرصت هایی نیز به دلیل ماهیت سیاست خارجی دولت روحانی فراهم شده  که از رهگذر آن ایران می تواند دیپلماسی اقتصادی موفقی را اتخاذ نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Position of Economic Diplomacy in Iran's Foreign Policy: ‎Ahmadinejad and Rouhani Era

نویسندگان [English]

  • Mehdi Zolfaghari 1
  • Hossein Zeinivand 2

1 Assistant Professor and Faculty Member in Political Science Department - Lorestan University(IRAN)‎

2 Faculty Member in Political Science Department- Lorestan University(IRAN).‎

چکیده [English]

Economic diplomacy is one type of diplomacy that is of particular importance in foreign policy of countries. The special conditions of the Islamic Republic of Iran require pursuit of efficient economic diplomacy. The post-revolutionary governments sought to use the capacities of economic diplomacy in foreign policy, But in this regard, they have not had the necessary efficiency and faced various challenges. The main question of the research is how was the position of economic diplomacy in Iran? In this research, using the descriptive-analytical method and using library and documentary resources and statistical data, we are going to examine the position of economic diplomacy in Iran's foreign policy in the ninth and eleventh governments. Therefore, we study foreign policy from revolution to government of Rouhani and study the status of economic diplomacy. The findings show that there are structural challenges in different periods of the use of this type of diplomacy in foreign policy, but opportunities have also been provided because of the nature of the foreign policy of the Rouhani government that Iran can adopt successful economic diplomacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Diplomacy
  • Foreign Policy
  • Islamic Republic of Iran
  • ‎Challenges
  • Opportunities
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و محمدحسن غلامی(1397) دیپلماسی اقتصادی ایران در بستر قوانین برنامه های توسعه: آسیب شناسی برنامه های چهارم تا ششم، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، شماره دوم.
اطاعت، جواد(1387) نفت و نظام بین الملل، ماهنامهصنعتوتوسعه، سال سوم، شماره بیست و چهارم.
امیراحمدی، هوشنگ(1377) انقلاب های طبقه سوم در جهان سوم ترجمه علی طایفی، اطلاعات سیاسی -اقتصادی ، شماره 138-137.
بزرگی، وحید(1375) نظریه های روابط بین الملل، تهران: ماجد
بعیدی نژاد، حمید(1384) سیاست هسته‎ای خاتمی، مجله سیاست خارجی، سال نوزدهم، شماره1.
بهنود، مسعود(1377)275روز بازرگان، تهران‌: نشر علمی فرهنگی.
جمعی از نویسندگان(1392)، راهبرد سیاست خارجی برای ارتقای جایگاه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران؛ در شرایط جدید بین المللی، تهران: اتاق بازارگانی ایران.
حافظ نیا، محمد رضا(1385) اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ اول، مشهد: پژوهشکده امیر کبیر.
خادمی، موسی(1390) تهدیدات اقتصاد ملی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
خالوزاده، سعید(1384)جایگاه اتحادیه اروپایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، دیدگاهها و تحلیل ها، ج2، شماره8 .
دهقانی فیروزآبادی، جلال و دامن پاک جامی، مرتضی(1394)، جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی دولت یازدهم، فصلنامه سیاست خارجی، سال 24، شماره 95.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و مختار صالحی(1391) دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، زمینه‎ها و چالش‌ها(با تأکید بر پنج شاخص جهانی شدن اقتصاد)، فصلنامه پژوهش‎های اقتصادی ایران، سال هفدهم، شماره 52، پائیز.
الرشید، هارون(1385) دیپلماسی اقتصادی، ترجمه: مهدی عباسی، فصلنامهفرهنگاندیشه، سال پنجم، شمارة نوزدهم، پائیز.
رمضانی، روح‏الله(1380)چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب،تهران: نشر نی.
روحانی، حسن(1391) امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، چاپ چهارم.
زیباکلام، صادق و فرشته سادات اتفاق فر(1387) هاشمیبدونروتوش، تهران: نشر روزنه، چاپ سوم.
سلیمانی، رضا(1388) سیاست خارجی دولت خاتمی: دیپلماسی تنش‌زدایی و گفتگوی تمدنها (1384-1376)، تهران: انتشارات کویر.
سمیعی نسب، مصطفی(1393)، دیپلماسی اقتصادی، راهبرد مقابله با تحریم های اقتصادی در منظومه اقتصاد مقاومتی، فصلنامه آفاق امنیت، شماره بیست و پنج.
سلیمانی پورلک، فاطمه(1394) الزاماتتقویتدیپلماسیاقتصادیجمهوریاسلامیایراندرشرایطپساتحریم، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل: 14728.
سیلمانی پورلک، فاطمه(1395)، چالش‌ها و ضرورت‌های دیپلماسی اقتصادی ایران و الزامات آن در حوزه سیاست خارجی،  فصلنامه مجلس و راهبرد، سال 23، شماره 88.
صالحی، مختار(1391)جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست­خارجی جمهوری­اسلامی ایران،  پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
صالحی، مختار(1392)جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی دفاع مقدس، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هفتم، شماره 2.
صانعی، علیرضا(1388) سیاست خارجی دولت نهم در قبال آمریکای لاتین، در مبانی حکمی و سیاست عملی دولت نهم در روابط بین الملل، تهران: مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری.
صبوری، ضیاء الدین و تاج الدین صالحیان(1396)، بررسی راهبردی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت یازدهم و دوازدهم، فصلنامه پژوهش های روابط بین الملل، دوره اول، شماره 24.
متقی، ابراهیم، علی آزرمی(1393)گفتمان سیاست خارجی دهه چهارم انقلاب اسلامی (تعامل گرای ضد نظام هژمونیک) از منظر تئوری سازه انگاری، فصلنامه پژوهش نامه انقلاب اسلامی، سال سوم شماره 12 ، پاییز.
محمدی، مهدیه(1394)، چشم­انداز دیپلماسی اقتصادی و تأثیر آن بر روند عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت، تهران: دانشگاه تهران.
مشیرزاده، حمیرا(1389) تحول در نظریه های روابط بین الملل، چاپ پنجم، تهران: سمت.
نبوی، سید مرتضی و همکاران(1397)، الگوی راهبردی اقتدار اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، فصلنامه امنیت ملی، سال هشتم.
هانتر، شیرین(1392) سیاست خارجی ایران در دوران بعد از فروپاشی شوروی، ترجمه مهدی ذوالفقاری، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
Bergeijk, P.A.G. Van (1995) ", "The Impact of Economic Sanctions in the 1990s", The World Economy, Vol. 18, No (3), pp. 443–455
Haji-Yousefi, Amir Mohammad, (2010), “Iran's Foreign Policy During Ahmadinejad: From Confrontation to Accommodation”, Annal Conference of the Canadian Political Science Association, 2-3-June: 1-25. at: http://www.cpsa-acsp.ca/papers-2010/haji-yousefi1.pdf.
Saner mond, & Lichia Yia(2002) InternationalEconomy Lands Nether: Klingender,Time modern post in Mutations:D
Selwyn J.V. Moons (2013), Economic Diplomacy Works: A metaanalysisof its effect on international economic flows, Erasmus University Institute of Social Studies and Ministry of Foreign Affairs.
Smith, B, 2011, “ Iran’s nuclear program: an update”, House of commons , international affairs and deafen section, No. sn/ia/6039,pp. 1-31
https://data.worldbank.org/
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 27
خرداد 1397
صفحه 67-94