پژوهش های روابط بین الملل

رقابت قدرت‌ها، ژئوپولیتیک خزر و منافع ملی ایران

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

چکیده

منافع ملی قدرت‌های کوچک و منطقه‌ای همواره تحت تأثیر رقابت قدرت‌های بزرگ بوده‌اند. رقابت استراتژیک قدرت‌های بزرگ در سطح بین‌المللی از جمله در منطقه دریای خزر، منافع ملی جمهوری اسلامی نیز را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در حوزه دریای خزر باعث شده که رقابت آشکار و پنهان آنها، منافع ملی کشورهای موجود در این منطقه را یا به چالش کشانده یا وابسته به خود سازد. بدیهی است که روسیه به عنوان میراث‌دار اتحاد جماهیر شوروی سابق از حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای ناخشنود باشد و برای حفظ منافع خود عمل کند. روسیه با استفاده از امکانات و ظرفیت‌های داخلی، منطقه‌ای و جهانی خود به دنبال احیای موقعیت از دست‌رفته‌اش است؛ ازاین‌رو تلاش دارد با حفظ و تقویت شرایط خود در زمینه انرژی، موقعیت امنیتی و استراتژیک خود را ارتقا دهد و از قدرت و نفوذ ایالات متحده در منطقه بکاهد. این مقاله در چهارچوب نظریه نوواقع‌گرایی بر این باور است که روسیه توان بازمعنایابی و درنتیجه احیای قدرت ازدست‌رفته خود را دارد و در رقابت استراتژیک با امریکا از سایر کشورها از جمله ایران به عنوان متحد مقطعی و منقطه‌ای بهره می‌برد. در این چهارچوب، روسیه نه‌تنها از ظرفیت‌های ایران به نفع خود بهره می‌برد، بلکه مانع برآورده شدن و ارتقای منافع ملی ایران نیز شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Competition between powers, the geopolitics of Caspian and the national Interests of Iran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Amir Niakui 1
  • Faramarz Mirzazadeh 2

1 Assistant Professor, Department of Political Science, University of Guilan

2 Assistant Professor Ilam Azad University

چکیده [English]

The national interests of small and medium powers have always been influenced by competition between big powers. Meanwhile, strategic competition between big powers in Caspian see has affected Iranian interests in the region. The intervention of trans regional powers in Caspian region after the collapse of soviet union, has increased and affected national interests of Caspian states. It is obvious that Russia as heir of soviet union cannot tolerate the increasing presence of the united states and other western powers and endeavors to restore its hegemonic situation in the region by different means especially energy diplomacy. The present paper claims that Russia is able to increase its geopolitical influence in the region. However it must be noted that Russia instrumentally exploits other Caspian states especially Iran in its strategic competition with the United States. Accordingly Russia merely takes advantage of Iran’s potentials while not considering its concerns

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realism
  • Multilateralism
  • National Interests
  • Russia
  • Iran
  • United States
امیراحمدیان، بهرام و مهناز گودرزی (1389)، دریای خزر، منافع روسیه و امنیت ایران، تهران: قومس.
چابکی، ام البنین (1390)، «تاثیر حضور آمریکا در حوزه خزر بر منافع جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، دوره 41، شماره 3.
حدادی، راحله (1387)، همکاری های منطقه ای در روابط ایران و روسیه، در: مهدی سنایی و جهانگیر کرمی (به کوشش)، روابط ایران و روسیه، تهران: ایراس.
دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی (1388)، فدارسیون روسیه، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
دویچ کارل و دیگران (1375)، نظریه های روابط بین الملل، ترجمه و حید بزرگی، تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
سجادپور، سید محمدکاظم (1387)، عنصر بین الملل در روابط ایران بین الملل ایران و روسیه، در: مهدی سنایی و جهانگیر کرمی (به کوشش)، روابط ایران و روسیه، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
صفری، مهدی (1384)، ساختار و تحولات فدراسیون روسیه و روابط با جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت خارجه.
کرمی، جهانگیر (1388)، روابط جمهوری اسلامی و فدراسیون روسیه، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
هنسن، برت و دیگران (1390) راهبردهای امنیتی و نظم جهانی آمریکایی، ترجمه سید امیر نیاکوئی و احمد جانسیز، انتشارات دانشگاه گیلان.

Adomeit, Annes(2006), "Russia's Iran Policy: Constructive Engagement or Strategic Challenge?", Issue, No. 3, July.
Barnes, Hoe and Lauren A. Smulcer(2009),Emerging U.S. Policy Toward Russiaa, Institute for Public Policy, (May 6).
Bird, Helen (2003), The Caspian Energy Game: Views from the United States and United Kingdom, Document detravail, (June).
Chufrin, Gennady (2004), “The Energy Dimension in Global Strategy,” Russia’s Caspian Energy Policy and its Impact on the U.S. - Russia Relationship, Institute forPublic Policy, (Octeber).

Cohen, Ariel (2011), The Russian and Eurasian Energy Outlook and U. S. National Interests: Testimony before the Europe and Eurasia Subcommittee, House International Relations Committee, (June 2).
Dinpajouh, Mona (2009), Foreign Policy Towards Iran Under Vladimir Putin: 2000-2008, A Thesis Submitted to the School of Social Science of Middle East Thechnical University.
Fitzgerald, Erin and Varun Vira (2011), “U.S. and Iranian Strategic Compitition: Compitition in Afghanistan, Central Asia, and Pakistan,” Center forStrategic International Studies, (September 12).
Geifman, Anna and Dima Course(2013), "Israel and Azerbaijan: Geopolitical Reasons for Stronger Ties", BESA Center Perspecive Paper, No. 208, July 15.
Ghurbanov, Turab (2011), “Azerbaijan’s Energy Diplomacy: Europian Political Cooperation,” Presented at Sciences-po.CERI Paris, 19/05.
Gorenburg, Dmitry (2011), “U.S. – Russian Coopration in the Caspian: An Opportunity Worth Pursuing,” PONARS Eurasia Policy Memo, no. 136, (May).
Graham, Thomas (2009), “Resurgent Russia and U. S. Purposes,” A Century Foundation Report.
Idan, Avinoam and Branda Shaffer (2011), “The Foreign Policies of Post-Soviet Landlock States,” Post-Soviet Affairs, Vol. 27, no. 3.
Jaffe, Amy M. (2009) Russia and the Caspian States in the Global EnergyBalance, Institute for Public Policy, (May 6).
Lotfizadeh, A. (2011), “Promlems and Prospects in Central Asia: Iran Thr new Conditions,” Australian Journal of Basic and Applied Science, Vol.5, No.11.
Makarychev, Andrey (2011), Multipolarity in Plural: Resignification(s), Language Games, and Russia’s Multiple Identities, Center for Global Politics.
Marosvari, Csaba (2011), “Cold Reality in the Land of Fire: Twenty Years of Geopolitical Wrestling around Azerbaijani Energy Resources,” New Eurasia Coference at University of North Carolina at Chapel Hill, (March 26).
Olcott, M. Brill (2009), “Russia, Central Asia, and the Caspian: How Important Is the Energy and Security Trade-off?” Institute for Public Policy, (May 6).
Rywkin, Michael(2008), "Russia: In Quest of Superpower Status", American Foreign Policy Interest, No. 30.
Saunders, Paul J.(2001), American and Russian Perspectives on the Former Soviet Space, Washigton, Center for the National Interest.
Schippers, Birgit (2009): Judith Butlery, Radical Democracy and Micro-politics. In: Adrian Little and Moya Liode (eds), The Politics of Radical Democracy. Edinburgh University Press.
Terterov, Marat and et al. (20100, Russian Geopolitical Power in the Black and Caspian Sea Region: Implications for Turkey and the World, Insight Turkey, Vol. 12, No. 3.
Trenin, Dmitri and Alexey Malashenko(2010), Iran: A View from Moscow, Washington DC., Carnegie Endowment.
Vira, Varun and Erin Fitzgerald (2011), “The United States and Iran: Compitition Involving Turkey and the South Caucasus,” Cernter for Strategic&International Studies, (August 4).
Valiyev, Anar M.(2012), Azerbaijan-Iran Relaion: Quo Vadi, Baku?, PONARS Eurasia Policy Memo, No. 244, Septamber.
Waltz, Kenneth (1979), Theory of International Politics, London: Addison – Wesley.
Zeinolabedin, Y. and et al. (2011), The Geopolitics of Energy in the Caspian Basin, International Environmental Research, no. 5(2).
http://205.254.132.24/countries/cab.cfm?fips=kz
http://www.fas.org/sgp/crs/row.
http;//www.eurasianet.org/node/61750
http://www.jamstown.org/single/?no-cache=1&tx-ttnews[tt-news]=36080
http://www.strategicriskindex.com(2 March 2012)

پژوهش های روابط بین الملل

دوره 3، شماره 10
زمستان 1392
صفحه 111-136