پژوهش های روابط بین الملل

جایگاه ژئوپلیتیکی خلیج‌فارس در راهبرد و الگوی امنیتی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد لامرد، دانشگاه آزاد اسلامی، لامرد، ایران.

چکیده

تنگه هرمز یکی از مهم‌ترین سیستم‌های امنیتی و ترانزیت انرژی در جهان است. اما، تنگه هرمز دارای یک سیستم امنیتی بسیار شکننده است. تفاوت‌ها و منافع متنوع بین دولت‌های منطقه‌ای و حضور دائم نیروهای آمریکایی طبیعت و ساختار سیستم امنیتی آن را پیچیده می‌سازد. هدف اصلی این مقاله تحلیل مهم‌ترین متغیرهایی است که سیستم امنیتی خلیج‌فارس را با تمرکز بر ویژگی‌های ژئوپلیتیکی منطقه شکل می‌دهد
روش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد راهکارهایی را در جهت کنترل و جلوگیری از آسیب‌پذیری ناشی از این چالش‌ها منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای ارائه نماید.
. طول تنگه هرمز ۱۵۸ کیلومتر و عرض آن از بندرعباس تا راس شوریط در عمان بین ۵۶ تا ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد. ژرفای تنگه هرمز از خلیج‌فارس بیشتر است و به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است، درنتیجه بیشترین خط ساحلی آن در راستای کرانه‌های ایران قرارگرفته است. ایران با دارا بودن موقعیت ارزند ه در ژئوپلیتیک خلیج‌فارس و تنگه هرمز، می‌تواند با ایفای نقش مؤثری در امنیت منطقه‌ای و جهانی و پیوند زدن منافع و امنیت ملی خود به امنیت جهانی، منافع و امنیت ملی خود را نیز تأمین نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Geopolitical position of the Persian Gulf (Strait of Hormuz) in the strategy of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Suroush Amiri 1
  • Ghafar Zareei 2

1 police university member

2 .

چکیده [English]

Strait of Hormuz is one of the most important security and energy transit systems in the world. However, the Strait of Hormuz has a very fragile security system. Differences and benefits between regional governments and the constant presence of US forces complicate nature and the structure of its security system. The main purpose of this paper is to analyze the most important variables that shape the Gulf security system by focusing on the geopolitical features of the region. The length of Hurmoz is 158 km and its width from Bandar Abbas to Ross Shurat in Oman is between 56 and 180 km. The depth of the Strait of Hormuz is greater than the Persian Gulf, and varies from north to south due to its steep slope, so that the proximity of the Lark Island is about 36 meters and reaches more than 100 meters on the southern coast and near the Mosandam Peninsula. The maximum depth of water in the Gulf is 90 meters. Its arch is facing the north and facing the Iranian plateau, resulting in its largest coastline along the Iranian coast.
This article, by descriptive-analytical method, seeks to identify strategies for controlling and preventing the vulnerability caused by these regional and trans-regional challenges.
Iran, having a valuable position in the geopolitics of the Persian Gulf and the Strait of Hormuz, can play its role in regional and global security .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitical Approach
  • Regional Security
  • Strait of Hormuz
  • Islamic Republic of Iran
اخباری، محمد؛ عبدی، عطاالله و مختاری، حسین. (1390). «موقعیت ژئوپلیتیک ایران و تلاش‌های امریکا برای تثبیت هژمونی خود در جهان”مطالعه موردی خاورمیانه”»، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شماره 75، صص 23-1.
اسدیان، بیژن. (1381). خلج فارس و مسائل آن، تهران: انتشارات سمت.
افتخاری، اصغر. (1381). مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
الهی، همایون. (1387). خلیج‌فارس و مسائل آن، چاپ دهم، تهران: نشرقومس.
انصاری، حسین. (1383). تطبیق ژئوپلیتیک ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی، نشریه سیاست روز.
باری بوزان. (1378). مردم، دولت‌ها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
باقری، علی‌اکبر. (1389). خلیج‌فارس و امنیت منطقه‌ای و اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری فارس، سایت بانک مقالات جهان اسلام کشورهای اسلامی.
پورطالب، روح‌الله. (1389). «جزایر سه‌گانه و نقش ایران در امنیت خلیج‌فارس، ماهنامه خلیج‌فارس و امنیت مرکز مطالعات خلیج‌فارس.
پورطالب، روح‌الله. (1389). «مسائل ژئوپلیتیکی، امنیتی، اقتصادی، دفاعی حوزه خلیج‌فارس»، ماهنامه خلیج‌فارس و امنیت.
تقوی اصل، عطا. (1384). ژئوپلیتیک جدید ایران: از افغانستان تا گرجستان، تهران: وزارت خارجه.
جالینوسی، احمد؛ البرزی، هنگامه؛ طباطبایی، یگانه. (1393). «نقش واگرایانِ آمریکا در منطقه خلیج‌فارس و تهاجم نظامی آمریکا به عراق»، فصلنامه مطالعات جهان، دوره اول، ش 1، صص 231-205.
جعفری ولدانی، اصغر. (1389). «ژئوپلیتیک تنگه هرمز رابطه ایران و عمان»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره سوم.
جک. سی. پلینوو روی آلتون. (1371). فرهنگ روابط بین‌الملل، ترجمه حسن پستا، تهران: فرهنگ معاصر.
حافظ نیا، محمدرضا. (1393). خلیج‌فارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، تهران: سمت.
دبیری، محمدرضا. (1390). آیا بستن تنگه هرمز حق قانونی ایران است؟ ۲۳آذر ۱۳۹۰ | ۱۹: ۴۳ کد: ۸۸۴۴ تاریخ دیپلماسی.
درایسدل آلاسدایر، بلیک جرالد اچ. (1386). جغرافیایی سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه درهّ میرحیدر، چاپ پنجم، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
ذوالفقاری، مهدی. (1390). خلیج‌فارس؛ ایران و آمریکا؛ تهدیدها و فرصت‌های فراروی جمهوری اسلامی، روزنامه جمهوری اسلامی ایران.
زیو ماز. (1379). امنیت منطقه‌ای، ترجمه داود علمایی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد.
شاهکویی، اسماعیل؛ موسی زاده، حسین؛خداداد، مهدی؛ عمونیا سماکش، حمید. (1394). «جایگاه و نقش خلیج‌فارس در ژئوپلیتیک انرژی (با تأکید بر قدرت نفت و گاز غرب آسیا)»،مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس، مهر، دوره2، شماره5، صص 30-13.
شمس‌آبادی، علی. (1397). بستن تنگه هرمز در http://rahbordemoaser.ir/fa/allnews
شورای غیردولتی روابط خارجی موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران،1382.
صادقی، اکبر؛سید جلال دهقانی فیروزآبادی؛هادی آجیلی. (1398). «بایسته‌های دیپلماسی انرژی ایران در نظام اقتصاد سیاسی بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل،دوره 11، شماره 43،پاییز 1398، صص 105-73.
طایر، محمد. (1393). «تبیین علل اهمیت خلیج‌فارس و تنگه هرمز در امنیت ایران با تحلیل فرایند سلسله مراتبی ahp»، علوم و فنون نظامی، دوره 10، ش 27، بهار، صص 162-131.
عاشوری، غلامرضا؛ عزتی، عزت‌اله؛ مرتضایی، شیدا. (1397). «بررسی و تحلیل ساختار امنیتی خلیج‌فارس و تنگه هرمز در راستای الگوی امنیتی بازدارندگی با تأکید بر نقش راهبردی منطقه‌ای و بین‌المللی»، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی):  بهار، دوره 10 ، شماره 2، صص 214-191.
عبدالله خانی، علی. (1383). کتاب امنیت بین‌الملل 1: فرصت‌ها، تهدیدات و چالش‌های فراروی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی و مطالعات و تحقیقات بین‌الملل ابرار معاصر تهران.
عزتی، عزت‌الله. (1392). ژئوپلیتیک، تهران: انتشارات سمت.
فتوحی، صمد؛ حسین‌پور،مریم؛اسلام فرد، فاطمه. (1391). «خلیج‌فارس و نقش ژئوپلیتیکی آن در امنیت کشور،» همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌ها و رهیافت ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
کیانی وحید. (1394). «الزامات همگرایی منطقه‌ای در بین کشورهای حوزه خلیج‌فارس با تأکید بر دیپلماسی انرژی»، مطالعات فرهنگیو سیاسی خلیج‌فارس، بهار، دوره 2، شماره 3، صص 56-41.
گودرزی، مهناز؛ محمدزاده، فرزاد. (1396). «جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی تنگه هرمز در سیاست منطقه‌ای ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 6، ش 21، پائیز، صص 124-103.
متقی، ابراهیم. (1389). «معضل امنیتی و نظریه‌های متعارض امنیت سازی در خلیج‌فارس»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق علوم سیاسی.بهار 1389, دوره 40, شماره 1، صص 22-1.
مجتهدزاده، پیروز. (1379). ایده‌های ژئوپلیتیک و واقعیت‌های ایرانی مطالعه روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون شونده، تهران: نشر نی.
محمدی، غلام‌رضا. (28/6/86). تنگه هرمز هارتلند جهان، روزنامه کیهان، شماره 18903.
محمدی، تورج و بادینلو، حسین. (1398). اهمیت استراتژیک تنگه هرمز از منظر حقوق بین‌الملل (با تاکید بر انرژی) در وبلاگ عقل و اندیشه: http://turajmohammadiii.blog.ir/
منتظران، جاوید. (1397). بررسی انسداد تنگه هرمز از سوی ایران از نگاه حقوق بین‌الملل، انتشار در شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی: http://npps.ir/
منتظران، جاوید. (1398). بررسی حقوقی توقیف کشتی انگلیس، انتشار در شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی: http://npps.ir/
مورگان پاتریک ام. (1380). نظم‌های منطقه‌ای امنیت سازی در جهان نوین، ترجمه سید جلال دهقانی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
میرزاخانی سیلاب، رسول؛ زواری، سید عبدالحمید. (1395). «تأثیرات بین‌المللی بر روی فرآیندهای سیاست گذاری داخلی الگوهای امنیتی حاکم بر تنگه هرمز و قدرت‌های منطقهای و فرامنطقهای»، فصلنامه سیاست، سال سوم، شماره 11، پائیز، صص 47-31.
هاشمی، فاطمه. (1390). «امنیت پایدار در خلیج‌فارس: موانع و سازوکارها»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفتم، شماره اول.
هرسیج، حسین؛ تویسرکانی، مجتبی؛ جعفری، لیلا. (1388). «ژئوپلیتیک قدرت نرم ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره دوم، صص 45-23.
واعظی، محمود. (1385). ترتیبات امنیتی خلیج‌فارس، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی.
Webster's Third New International Dictionary of the English Language, Unabridged was published in September 1961. It was edited by Philip Babcock Gove and a team of lexicographers who spent 757 editor-years and $3.5 million. Wikipedia.
A Lobel. (2018). Middle East, such diagnoses—and the impossibility of peace that they … create a sustainable order in the region and the latest paroxysms of violence. … Misunderstands the history of state formation not only in the Middle East but in Europe as …... a friendly government looking to consolidate its power over a fractured state in: https://bipartisanpolicy.org/wp-content/uploads/2018/12/Ethno-Sectarianism-and-Political-Order-in-the-Middle-East.pdf.
Amiri, Abbas. (2014). (ed.) the Persian Gulf and Indian Ocean in International Politics (2015). Tehran: Edu/ted/ice/hormus. htm. 2014.
Anthony H. Cordesman, Iran, Oil, and strait of Hormuz, Center for Strategic and Mark J. Valencia, “U. S. Hypocrisy in The Strait of Hormuz”, Policy Frum Online.
Ashraf Saeed EL-Essawy. (2014). “The [Persian] Gulf of the Twenty-First Century towards a Comprehensive Security Strategy”, the Persian Gulf Report, summer 2014.
Bates Gill (2011). Confidence building and arms control in a Middle East security regime. 26. 4. A way ahead. 37. 5.Towards a regional security regime for the Middle East: https://www.sipri.org/sites/default/files/files/misc/SIPRI2011Jones.pdf.
Christopher Hoch (2011). The Strait of Hormus Potential for Conflict, http: //www.emerican.
Goldstone (2011). The Arab Awaking: America and the Transformation if the Middle East. Washington, D.C. Thursday, November 17, 2011. PARTICIPANTS.
Iipes, (2013). International Studies, March 26, 2013. Nautilus Institute, http “//www.nautilus.org/fora/ security. o 8213 velencia ht, l. 2013/01/27.
Nora Bensahel and Daniel L. Byman(2004). The future security environment in the Middle East: conflict, stability, and political change in: https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/2005/MR1640.pdf.
Norman Friedman (2013). the U. S. Maritime Strategy, London: 2011, p. 57.
North African Studies, Limited, 2013, p. 35.
PM Rayman (2016). applicable to the Middle East and North Africa region and … conditions for sustainable peace and lasting economic and social security. … The various case studies as well as within each nation. Egypt. Egypt does not yet have a 1325 NAP.
R. K. Ramazani (2012). The Persian Gulf and the Strait of Hormuz, Netherlands: Noordhoff.
Reporting by Ahmad Ghaddar; Editing by Kirsten Donovan (2019). Our Standards: The Sources: Reuters/Energy Information Administration
Stratford Worldview(2018). Why Iran Is Threatening to Close the Strait of Hormuz in: https://www.realcleardefense.com/.
U.S. Energy Information Administration analysis based on Lloyd's List Intelligence, Panama Canal Authority, Argus FSU, Suez Canal, July 25, 2018.
US Energy Information Administration, Levelized cost and levelized avoided cost of new generation resources in the Annual Energy Outlook 2019, 26 January 2019.
  
 
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 34
اسفند 1398
صفحه 115-145