حکمرانی ملی و بین المللی محیط زیست: رویکردها، تعارض ها و راهکارها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق و مدرس دانشگاه

چکیده

امروزه موضوع محیط زیست یکی از دغدغه های مهم در جامعه بشری محسوب می شود که در سطوح مختلف محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی مطرح می گردد.   این در حالی است که علاوه بر سطوح بحث، موضوع محیط زیست در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی و فنآوری و حقوقی و غیره نیز هر کدام مسایل، محدودیت ها، چالش ها و فرصت های خود را به همراه دارد.  قطعا در این میان موضوع حکمرانی یکی از کلیدی ترین آن ها می باشد که در سطح ملی به تصمیم گیری های کلان حاکمیت کشورها وابسته است.  حاکمیت هایی که عموما، موضوع محیط زیست را خیلی در قاب تامین امنیت جامع نمی بینند و حاضر نیستند که برنامه قدرتمند و بودجه خوبی را برای آن مهیا ببینند.  غالبا در سطوح ملی، رعایت کردن دقیق معیارهای زیست محیطی مانعی بر سر راه توسعه اقتصادی و رشد صنعتی دیده می شود، در عین حالی که اجرای پروژه های محیط زیستی پر هزینه بوده و دولت ها خیلی تمایل به خرج در این حیطه نیستند و دوست دارند در موضوعاتی خرج کنند که به چشم رای دهندگان بیاید و سطح رضایتمندی شان بالا برود.  بنا بر این، موضوع بهبود شرایط محیط زیست به سطح آگاهی متعارف اجتماعی وابستگی زیادی دارد که امروزه خوشبختانه با توجه به رشد شبکه های اجتماعی، این امر در موقعیت خوب و مطلوبی قرار گرفته است.  شهروندان در سطح محلی به ویژه از آثار تخریب محیط زیست آگاهی پیدا کرده اند، چرا که خود مستقیم در معرض آن ها قرار دارند.  ایده مقاله حاضر این است که حمایت از محیط زیست یک امر جهانی است و حکمرانی جهانی و ملی در این خصوص ارتباط بسیار نزدیک و تنگاتنگی دارند.  در این جا تلاش می شود که در پارادیم نظریه سبز به عنوان یک نظریه انتقادی، موضوعات زیست محیطی در دو سطح ملی با تاکید بر مطالعه موردی ایران و سطح بین المللی مورد بحث و کنکاش قرار گیرد.  یافته های مقاله نشان می دهد که حکمرانی ایرانی در نیل به استانداردهای مطلوب فاصله زیادی دارد و در سطح بین المللی نیز علیرغم تلاش های خوبی که شده است اما هنوز راه نیل به توافقات موثر و تحقق رژیم حقوقی مناسب در خصوص مدیریت چالش های زیست محیطی با چالش ها و موانع زیادی مواجه می باشد که اصلی ترین آن ها همانا نظام وستفالی مبتنی بر حاکمیت و منافع ملی متعارض ملت کشورها می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

National and International Environmental Governance: Approaches, Conflicts, and Strategies

نویسندگان [English]

  • رضا سیمبر 1
  • Azita Maleki 2

1 Political Sciences, Guilan University, Rasht, Iran

2 .

چکیده [English]

.
Today, the issue of the environment is one of the most important concerns in human society, which is raised at various local, national, regional and international levels. However, in addition to the levels of discussion, the issue of the environment in various political, economic, social, scientific, technological and legal dimensions, etc., each brings its own issues, limitations, challenges and opportunities. Certainly, the issue of governance is one of the key issues, which at the national level depends on major decisions of the governments. Governments that generally do not see the issue of the environment very much in the context of comprehensive security and are not willing to provide a strong program and a good budget for it. At the national level, strict adherence to environmental standards is often seen as an obstacle to economic development and industrial growth, while the implementation of environmental projects is costly and governments are reluctant to spend and love. Spend on issues that appeal to voters and raise their levels of satisfaction. Therefore, the issue of improving environmental conditions is highly dependent on the level of conventional social consciousness, which today, fortunately, given the growth of social networks, this is in a good and favorable position. Citizens at the local level are particularly aware of the effects of environmental degradation, as they are directly exposed to it. The idea of ​​this article is that environmental protection is a global issue, and global and national governance have a very close relationship in this regard. Here, in the Green Theory Paradigm, as a critical theory, an attempt is made to discuss and explore environmental issues at both national levels with an emphasis on the case study of Iran and the international level. The findings of the paper show that Iranian governance is far from achieving the desired standards, and at the international level, despite good efforts, there is still a way to achieve effective agreements and the realization of a proper legal regime for managing environmental challenges. There are many challenges and obstacles, the most important of which is the Westphalian system based on sovereignty and conflicting national interests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National and International Governance
  • Environment
  • Environmental Law
  • Green Theory
  • National Interests and Governance
ابراهیمی، کاترین. (1392). معرفی گونه‌های اندمیک در معرض انقراض در شهرستان کوهدشت، کنفرانس ملی محیط زیست زاگرس در:
آرش پور، علیرضا؛ نوابی فرد، مهسا. (1395). «تأثیر جهانی شدن بر محیط زیست»، دوفصلنامه حقوق محیط زیست، سال اول، شماره یک، صص 27-19.
الویری، مرتضی. (1397). میزان مصرف آب در ایران دو و نیم برابر میانگین جهانی است، باشگاه خبرنگاران جوان، 17 خرداد در:
اینگلهارت، رونالد. (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: نشر کویر.
توکل نیا، محمدرضا؛ اکبریان، محمدعلی. (1390). «جهانی شدن، فرصت یا تهدید برای محیط زیست»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی.
جم، فرهاد؛ بلیک، ژانت. (1396). «نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی: چالش‌ها و راهکارها»، فصلنامه علوم محیطی، دوره پانزدهم، شماره 1، صص 156-141.
جوادی، علی رضا؛ پورهاشمی، سید عباس؛ شیرازیان، شیرین. (1397). «ظرفیت‌ها و محدودیت‌های توسعه و تدوین حقوق بین‌الملل محیط زیست (با رویکردی انتقادی)»، فصلنامه علوم تکنولوؤی و محیط زیست، دوره بیستم، شماره یک، صص 139-133.
جهانگرد، اسفندیار. (1395). «محیط زیست و برنامه‌های توسعه در ایران»، فصلنامه اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، سال اول، شماره دو، صص 142-105.
حیدری موصلو، طهمورث و احمدی، سید عباس و نجات پور مجید. (1390). «تبیین ژئوپلیتیکی مسائل ریست محیطی»، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره 4.
خاکپور، هومان (1397) انتقال رانتی آب، اقتصاد آنلاین، 7 بهمن در:
خبرگزاری تسنیم، (1398) ویروس‌های باستانی 15 هزار ساله به اتمسفر زمین برمی گردند، 25 دی در:
دبیری، فرهاد؛ خلعتبری، یلدا؛ زارعی؛ سحر. (1397). «دستیابی به توسعه پایدار از منظر حقوق بین‌الملل محیط زیست»، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 44.
درویش، محمد. (1392). با کهنسال ترین درخت ایران آشنا شوید، خبر آنلاین، 23 تیرماه در: https://www.khabaronline.ir/news/303416
درویش، محمد. (1396). انتقال آب خزر به سمنان فاجعه ای بزرگ‌تر از فاجعه اتمی است، خبرگزاری مهر، دوم بهمن، در:
درویش، محمد. (1398). چرا با طرح انتقال آب خزر به سمنان مخالفم؟ خبر آنلاین، 29 مهر در: https://www.khabaronline.ir/news/1312712/
دهشیار، حسین. (1390). «بحران اقتصادی آمریکا از جنبشتی پارتی تا استفال وال استریت»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوری نخست، شماره 1.
دهشیری، محمدرضا. (1394). «جهانی شدن و توسعه پایدار»، مجله آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، شماره دوم، سال چهارم.
رئیسی، لیلا. (1387). «رابطه حفاظت از محیط زیست با صلح و توسعه پایدار»، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال سوم، شماره 10 و 11، پاییز و زمستان.
سوئیزی، پل و دیگران. (1387). سرمایه‌داری و محیط زیست، ترجمه برزو ثابت، تهران: نشر دیگر.
سیمبر، رضا. (1378). «سازمان‌های غیر دولتی و نفوذ آن‌ها در جامعه جهانی»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال چهاردهم، شماره سوم و چهارم، آذر و دی 1378، صص 178-166.
سیمبر، رضا. (1381). «بحران زیست محیطی و امنیت دریای خزر»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 40، زمستان 1381، صص 145-129.
سیمبر، رضا. (1388). «صلح و حقوق بشر: فرصت‌ها و چالش‌های فراسو»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی؛ سال ششم، شماره 3، زمستان 1388.
سیمبر، رضا؛ آشوری، سعیده؛ خادمی شاه مختار، ماهرخ. (1392). امنیت و دیپلماسی محیط زیست، کنفراس ملی مخاطرات محیط زیست زاگرس. در https://www.civilica.com/Paper-CEZ01-CEZ01_110
سیمبر، رضا. (1393). «حقوق بشر و انجام مذاکرات نهادینه جهانی و منطقه‌ای، راهکار تحقق امنیت جامع»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، شماره 14، زمستان.
سیمبر، رضا، و ملکی، آزیتا. (1398). «بایسته‌های حکمرانی و ایماژهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌الملل»، فصلنامه علمی سیاست جهانی، دوره هشتم، شماره چهارم، زمستان 1398، صص 267-300.
صادق زاده، سید محمد. (1398). پنجاه نیروگاه خورشیدی در ایران فعال شد، ایسنا، 17 اردیبهشت در: https://www.isna.ir/news/98021709144
طلایی، فرهاد؛ حیدری، الهام. (1394). «نقش سازمان‌های بین‌المللی دارای صلاحیت جهانی در مقابله با آلودگی زیست محیطی ناشی از پسماندها». مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره هفتم، شماره دوم، صص 171-123.
طیبی، سبحان. (1395). «دیپلماسی پایدار، راهبردی مؤثر برای درک مذاکرات بین‌المللی زیست محیطی»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شماره بیست و یکم، صص 89-70.
طیبی، سبحان؛ موسوی، سید فضل اله؛ پور هاشمی، سید عباس. (1397). «دیپلماسی محیط زیست؛ چارچوب راهبردی برای تعاملات بین‌المللی و صلح جهانی»، فصلنامه علوم و تکنولو ژی محیط زیست.
عبدالهی، محسن و همکاران. (1388). حقوق کیفری محیط زیست، ملاحظات و راهبردها، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
عبدالهی، محسن؛ معرفی، سپیده. (1389). «اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در حقوق بین‌الملل محیط زیست»، فصلنامه پژوهش حقوق، سال دوازدهم، شماره 29.
علیزاده، سعیده؛ بیات، مریم. (1395). «بررسی اثر حکمرانی خوب بر محیط زیست در کشورهای با درآمد متوسط»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، ویژه نامه شماره 2، صص 513-503.
غلامپور، علی. (1386). «تآثیرات جهانی شدن اقتصاد بر نقش دولت در اقتصاد سیاسی محیط زیست در کشورهای در حال توسعه: مورد ایران». فصلنامه سیاست، دوره سی و هفتم. شماره 4.
فرضی، احمد. (1397). ایران بر روی کمر بند خشکی جهان واقع شده است، گیتی آنلاین، 29 خرداد در: http://gitionline.ir/fa/news/14759
قراگوزلو، محمد. (1388). بحران: نقد اقتصادی و سیاسی سرمایه‌داری نولیبرال، تهران: انتشارات نگاه.
لطفیان، سعیده؛ نصری فخر داود، صدیقه. (1397). «سیاست گذاری محیط زیست در ایران؛ چالش‌ها و راه حل‌ها»، فصلنامه سیاست، دوره چهل و هشتم، شماره 1، صص 97-21.
کاویانی راد، مراد. (1390). «پردازش مفهوم امنیت زیست محیطی رابطه امنیت و اکولوژی»، مجله ژئوپلیتیک، شماره 23، پاییز.
کردوانی، پرویز. (1393). دریاچه ارومیه را نمی‌شود احیا کرد، خبر آنلاین، هشت فروردین در: https://www.khabaronline.ir/news/346505
کمربیگی، خلیل. (1388). «دولت رفاه: گذشته، امروز و آینده»، فصلنامه سیاسی و اقتصادی-شماره 265-246.
لارنا، انریک و دیگران. (1389). جنبش‌های نوین اجتماعی، ترجمه سید محمد کمال سروریان و علی صبحدل، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مراد حاصل، نیلوفر؛ مزینی، امیرحسین. (1387). «ارزیابی نقش دولت در چالش‌های زیست محیطی ایران؛ رویکرد اقتصاد محیط زیست»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم.
مشهدی، علی. (1395). «دولت و محیط زیست: از رویکردهای بدون دولت تا رویکردهای مشارکتی»، فصلنامه دولت پژوهی، سال دوم، شماره 8.
موسوی، سید محمد. (1396). «محیط زیست، حقوق بشر و مشروعیت در روابط بین‌الملل»، دو فصلنامه حقوق محیط زیست، سال دوم، شماره یک (پیاپی 3)، صص 80-71.
نیپنا. (1396). تأثیر منفی مواد شیمیایی بر محیط زیست، 15 شهریور، در: https://www.nipna.ir/fa/newsagency/15516
والی نژاد، مرتضی. (1385). «شرکت‌های چند ملیتی موترو محرکه جهانی سازی اقتصاد»، نشریه بانک و اقتصاد، شماره 77.
یوسفی، طهمورث. (1397). فرو نشست زمین در فارس نگران کننده است، خبرگزاری فارس، اول خرداد، در: https://www.mehrnews.com/news/4300976
Davies, Thomas. (2014). NGOS: A New History of Transnational Civil Society. London: C. Hurst & Co.
Deudney, Daniel and G. John Ikenberry. (1999). ‘The Nature and Sources of Liberal International Order’. Review of International Studies 25 (2): 179–196.
Dyer, Hugh. (2014). ‘Climate Anarchy: Creative Disorder in World Politics’, International Political Sociology 8 (2): 182–200.
Gellers, J.C. (2015). ‘Explaining the emergence of constitutional environmental rights: a global quantitative analysis’. Journal of Human Rights and the Environment 6(1): 75–97.
Goodin, Robert. (1992). Green Political Theory. Cambridge: Polity.
Harris, Paul. (2010). World Ethics and Climate Change: From International to Global Justice. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Hayden, Patrick. (2010). ‘The Environment, Global Justice and World Environmental Citizenship’ in The Cosmopolitanism Reader, edited by Garrett W. Brown and David Held, 351–372. Cambridge: Polity Press.
Hayward, Tim. (2007). ‘Human Rights Versus Emission Rights: Climate Justice and the Equitable Distribution of Ecological Space’, Ethics and International Affairs 21 (4): 431–450.
Hoogvelt, Ankie. (1997), Globalization and the Postcolonial World: The new Political Economy of Development, the Johns Hopkins University Press.
McGinnis, Michael Vincent, ed. (1999). Bioregionalism. London: Routledge.
Scholte, Jan Aart. (2014). ‘Civil Society and NGOs’. In Thomas G. Weiss and Rorden Wilkinson (eds) International Organization and Global Governance, 322–34. London and New York: Routledge.
Sen, Amartya. (2009). ‘Capitalism Beyond the Crisis’. New York Review of Books, 26 March. Available at http://www.nybooks.com/articles/ archives/2009/mar/26/capitalism-beyond-the-crisis/
Shue, Henry. (2014). Climate Justice: Vulnerability and Protection. Oxford: Oxford University Press.
Weis, Tony. (2007). The Global Food Economy: The Battle for the Future of Farming. Black Point, Canada: Fernwood Publishing.