پژوهش های روابط بین الملل

آزمون کارآمدی رویکرد اعتدالی در سیاست خارجی ایران و راهبردهای منطقه‌ای دولت دوازدهم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

رئیس هیأت مدیره انجمن ایرایی روابط بین‌الملل

چکیده

ویکرد اعتدال به عنوان یک رویکرد سیاسی می‌تواند از تمامی گرایش‌های موافق و مخالف برای رسیدن به اهدافش کمک بگیرد. با این تفسیر، اعتدال در سیاست خارجی مفهمومی در تقابل با تندروی و حتی اصلاح‌طلبی به مفهوم تجدیدنظرطلبی و تحول‌خواهی تلقی می‌شود و شاید بتوان آن را نوعی محافظه‌کاری دانست. براین اساس، دولت دوازدهم که بر اعتدال در تمامی حوزه‌ها در استمرار دولت یازدهم اصرار داشته است، کمتر توانسته این رویکرد را در سیاست خارجی و روابط منطقه‌ای خود پیاده و بهره‌برداری کند. براین اساس، مقاله حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، این پرسش اساسی را مطرح کرده است که "کارآمدی مفهوم اعتدال در سیاست خارجی و روابط منطقه‌ای دولت دوازدهم چگونه ارزیابی می‌شود؟" درپاسخ به این پرسش و در مقام صورت‌بندی فرضیه، مقاله تحلیل و تبیین کرده است که "مفهوم اعتدال، بیش از اینکه به لحاظ عملی در دولت دوازدهم و سیاست خارجی آن نمود داشته باشد، انتزاعی و غیرعملی و از همین رو، ناکارآمد بوده است".
یافته‌های مقاله بیانگر آن است که با افول و بی‌رمق شدن رویکرد اعتدالی دولت دوازدهم، روند سیاست خارجی و راهبرد منطقه‌ای ایران مجدداً به تنگنای امنیتی مبتلا شد و به وضعیت تنش با قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای بازگشته است. تنش‌های ناشی از بن‌بست برجام، تداوم درگیری در بحران سوریه و سایر معضله‌های منطقه‌ای ازجمله تنش‌ با کشورهایی چون عربستان و ابهام راهبردی در ارتباط با قدرت‌ها از جمله اروپایی‌ها و بازگشت به مخاصمه مستقیم و پرشدت با آمریکا از شاخص‌ترین نشانه‌های آن می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Moderate Approaches to Iranian Foreign Policy and Regional Strategies of the Twelfth Government

نویسنده [English]

  • Ziauddin Sabouri

Chairman of the Board of Directors of the Iranian Society of International Relations

چکیده [English]

The approach of moderation as a political approach can help all the supporters and opponents of achieving its goals. Moderation in conceptual foreign policy as opposed to extremism and even reformism is seen as a concept of revisionism and evolutionism, and may be regarded as a kind of conservatism. The Twelfth Government, which insisted on moderation in all areas in the continuity of the Eleventh Government, has been less able to implement and exploit this approach in its foreign policy and regional relations. Accordingly, this paper, using a descriptive-analytical research method, has raised the fundamental question, "How is the effectiveness of the concept of moderation in foreign policy and regional relations of the Twelfth State assessed?" In response to this question and as a formulation of the hypothesis, the paper has analyzed and explained that "the concept of moderation was more abstract and impractical than practical in its twelfth government and its foreign policy, and therefore ineffective". .
The findings of the article indicate that with the decline of the twelfth government's moderate approach, the foreign policy process and regional strategy of Iran have again become a security bottleneck and have returned to tensions with world and regional powers. Tensions stemming from the JCPOA deadlock, continued conflict in the Syrian crisis and other regional problems, including tensions with countries such as Saudi Arabia and strategic ambiguity over powers such as the Europeans and the return to direct and intense hostilities with the United States are the most significant signs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign Policy
  • Twelfth Government
  • Moderate Approach
  • Nuclear Case
  • Constructive Interaction with the Region and the World
آجیلی، هادی و افشاریان، رحیم. (1395). «گفتمان اعتدال در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال پنجم، زمستان، شماره 19 (پیاپی 49)، زمستان، صص 74-43.
اختیاری امیری، رضا. (1396). «محدودیت‌های گفتمان اعتدالگرایی در ایجاد صلح منطقه‌ای»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 11، بهار، صص 57-31.
برزگر، کیهان.  (1392). «روابط ایران و عربستان در دوران روحانی»، روزنامهدنیایاقتصاد، شماره 2974.
بلوکی، صالح و دیگران. (1397). «تبیین سیاست خارجی دولت اعتدال از منظر تحلیل گفتمان»،  فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، سال نهم، شماره سی و هفتم، زمستان، صص 59-37.
جلایی‌پور؛ حمیدرضا. (1392). «همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال در یک نگاه»؛ تاریخ انتشار: 7 شهریور ۱۳۹۲.  در پایگاه خبری:   http://danakhabar.com/fa/news  (تاریخ دسترسی: 05/10/1398).
حسن‌پور، جمیل. (1394). «تبیینی تئوریک از چالش‌های منافع ملی در رویکرد سیاست خارجی ج. ا. ایران: معمای آرمان- واقعیت»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره نخست، شماره شانزدهم، تابستان، صص 207-171.
خلجی، عباس. (1392). رویکردهای نظری در تبیین گفتمان اعتدال، مجموعه مقالات همایش ملی اعتدال، تهران: نشر تیسا.
دولت دکتر حسن روحانی. (1392). «امکان اعتدال؟!»؛ همایش افق رسانه؛ یکشنبه نهم تیر؛ در پایگاه خبری:  http://iranislamicrepublic.blogfa.com/tag (تاریخ دسترسی: 02/10/1398).
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1384). تحولگفتمانیدرسیاستخارجیجمهوری اسلامیایران، چاپ اول، تهران: مؤسسه ایران.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1392). گفتماناعتدالدرسیاستخارجیایران، همشهریدیپلماتیک، مرداد، شماره 74.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و عطائی، مهدی. (1393). «گفتمان هسته‌ای دولت یازدهم»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفدهم، شماره 1، بهار، صص 120-87.
رضائی، علیرضا و ترابی، قاسم. (1392). «سیاست خارجی دولت حسن روحانی: تعامل سازنده در چارچوب دولت توسعه گرا»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره 15، تابستان، صص 131-161.
روحانی، حسن. (1392). سخنرانی در اجلاس داووس 2013، در سایت ریاست جمهوری، به نشانی:  www.president.ir/fa (تاریخ دسترسی: 31/04/1399).
زمانی، ناصر. (1392). «تحلیل ریشه‌های ماهیت بحران اوکراین؛ تشدید تنش شبه جنگ سرد بین روسیه و غرب»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 27، شمارە 4، زمستان، صص 918-889.
زمانی، محسن و زیباکلام، صادق. (1397). «مفهوم تعادل در سیستم سیاسی جمهوری اسلامی ایران/ مطالعه موردی: عملکرد پسابرجامی»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره هشتم، شماره اول، پیاپی 27، بهار، صص 66-41.
زمانی، محسن و نیاکوئی، سیدامیر. (1398). «واکاوی عوامل موثر بر خروج ایالات متحده آمریکا از برجام»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال دوازدهم، شماره 45، بهار، صص. 110-85 .
سریع‌القلم، محمود. (1397). سیاستخارجیجمهوریاسلامیایران: بازبینینظریو پارادایمائتلاف، چاپ اول، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سنایی، اردشیر و حجت شمامی، حجت. (1396). «مواضع گفتمانی و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»،  فصلنامه سیاست جهانی، دوره شش، شماره اول، بهار، صص 159-125 .
صبوری، ضیاءالدین و صالحیان، تاج‌الدین. (1396). «بررسی راهبرد دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران/ مطالعه موردی: دولت یازدهم و دوازدهم»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره اول، شماره بیست و چهارم، تابستان، صص 157-133.
ظریف، محمد جواد. (1392).  انتشار برنامه‌های ظریف برای تصدی وزارت خارجه، در سایت دیپلماسی ایرانی، به نشانی: http://irdiplomacy.ir/fa/page/1919569/ (تاریخ دسترسی: 31/04/1399).
عطار، سعید و سعیدی راد، آرش. (1397). «آینده سوریه و فرصت‌ها و چالش‌های آن برای جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 8 ، شماره 28 ، پاییز، صص 165-147.
کیانی، داوود و زهره خان محمدی. (1392). «واکاوی علل حضور روسیه در بحران سوریه». فصلنامه راهبرد، سال 22، شمارە 69، زمستان، صص 114-87 .
گفتگوی دیپلماسی ایرانی با حسن روحانی. (1392). در سایت: http://www.drrohani.com   (تاریخ دسترسی: 01/11/98)
متن کامل برنامه. (1392). اصول کلی و خط مشی دولت حسن روحانی در روز تحلیف؛ 27 مرداد .
مراسم تنفیذ رئیس جمهور روحانی؛ تاریخ انتشار: ۱۲ مرداد ۱۳۹۲. در این پایگاه خبری:  http://www.mashreghnews.ir/fa/news (تاریخ دسترسی: 02/10/1398).
محمودی رجا، سید زکریا و سیاوشی، حسین. (1396)، «برداشت از نقش ملی و تأثیر آن در تحول سیاست خارجی ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره ششم، شماره چهارم، زمستان، صص 212- 187.
مصلی‌نژاد، عباس. (1394). «سیاستگذاری منافع متقابل و عقلانیت راهبردی در سیاست خارجی اعتدال»،  فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره نخست، شماره هیجدهم، زمستان، صص 276-241 .
مهدی‌زاده، علی. (1393). «ریشه‌های خشونت و افراطی‌گری در خاورمیانه و ضرورت‌های سیاسی WAVE»، بولتناطلاع‌رسانیکنفرانسبی‌المللیکنفرانسجهانعلیهخشونتوافراطیگری، شماره یک، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
Abdollahi, M. (2019). “Iran’s foreign policy stance and challenges in the President Rouhani Era”. Paper presented at The 6th International Congress on Development and Promotion of Fundamental Science and Technology in Society, March 11, 2019, Tehran, Iran.
Babak Dehghanpisheh, “Nuclear Deal Heightens Tension Between President and Guards,” Reuters, 9 February 2014, at:
https://www.reuters.com/article/us-insight-nuclear-deal-insight/insight-nuclear-deal-heightens-tension-between-iran-president-and-guards-idUSBREA1804120140209 (Accessed in 07/20/2020).
Elyassi, Hamid. (2018). "Survival of OPEC and Saudi–Iran Relations—A Historical Overview", SAGEJOURNAL, Volume: 5 issue: 2, page(s): 137-155.
Fritz, V. (2006). “Building Developmental State: from theory to practice, overseas Development Institute, London.
Ghani, Ashraf and Lockhart, Clare. (2012), “Preparing for a Syrian Transition: Lessons from the Past, Thinking for the Future”, Legatum Institute in Cooperation with Institute for State Effectiveness(ISE), at: https://effectivestates.org/preparing-for-a-syrian-transition-lessons-from-the-past-thinking-for-the-future/ (Accessed in 12/23/2019).
Girardi ,Annalisa. (2019). INSTEX, A New Channel To Bypass U.S. Sanctions And Trade With Iran. Forbes. 9 April 2019.
Kinninmont, Jane. (3 July 2015).  “Iran and the GCC: Unnecessary Insecurity”, at: https://www.chathamhouse.org/publication/iran-and-gcc-unnecessary-insecurity  (Accessed on 01/18/2020).
Nader, Alireza.  (April 25, 2013). “Why Iran Is Trying to Save the Syrian Regime”, The RAND Corporation, at:      https://www.rand.org/blog/2013/04/why-iran-is-trying-to-save-the-syrian-regime.html (Accessed in 12/29/2019).
Pour ahmadi, Hossein and mohseni, sajad. (2012). “The Obama and Securitization of Iran’s Nuclear Energy Program”, Iranian Review of Foreign Affair, Vol. 3, No. 2.
Said, Summer; Malsin, Jared; Donati, Jessica. (2019). "U.S. Blames Iran for Attack on Saudi Oil Facilities". The Wall Street Journal. Retrieved September 14, 2019.
Shanahan,R. (2015). Iranian foreign policy under Rouhani, at:
https://www.lowyinstitute.org/publications/iranian-foreign-policy-under-rouhani   (Accessed in 07/20/2020).
Suzanne Maloney, “Rouhani Report Card: A Year of Economic Stabilization and Suspense,” Markaz (blog), Brookings Institution, 19 August 2014, at:
http://www.brookings.edu/blogs/iran-at-saban/posts/2014/08/07-rouhani-report-card-iran-economy-sanctions-oil.  (Accessed in 07/20/2020).
 
Yazdani, Enayatollah. (2019). Iranian Foreign Policy During Rouhani Presidency: Perspective on Change and Continuity, International Relations and Diplomacy, October 2019, Vol. 7, No. 10, 472-484 doi: 10.17265/2328-2134/2019.10.003.
پژوهش های روابط بین الملل
دوره 9، ویژه موضوعی تحولات منطقه ای و بین المللی - شماره پیاپی 35
اسفند 1398
صفحه 83-114