تبیینی تئوریک از چالش‌های منافع ملی در رویکرد سیاست خارجی ج.ا.ایران: معمای آرمان-واقعیت

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

چکیده

به‌طور حتمهر نظام سیاسی و حکومتی می‌تواند سیاست خارجی خود را از دیدگاه‌های خاص فلسفی؛ ارزشی و هنجاری خود تعقیب و دنبال کند. اما بسیاری از کشورها زمانی‌که درصدد حصول به منافع ملی خود هستند، اگر به این نتیجه برسند که این نوع نگرش‌ها مانع جدی در برابر حصول به منافع ملی آن‌ها محسوب می‌شود، سعی می‌کنند نوع نگرش خود را تعدیل و یا حتی فراموش کنند. چرا که حتی کشورهایی که دارای پایه‌های فکری هنجاری، اخلاقی و ارزشیهستند، در سطح محیط و روابط بین‌الملل کم‌تر با نگاهی هنجاری یا نورماتیو به قضایا نگاه کرده و در عوض با نگاهی واقع‌گرایانه منافع ملی خودشان را تعقیب می‌کنند. لذا مهم‌ترین سوال پژوهش حاضر این است که به چه عللی پس از گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی، سیاست خارجی ایران نتوانسته منافع ملی خود را به‌طور مستمر و با ثبات، بر اساس نگرشی واقع‌بینانه دنبال کند؟فرضیه مقاله این است که در جمهوری اسلامی ایران به علل و عوامل مختلفی هم‌چون ایدئولوژی انقلاب اسلامی و ارزش‌ها و هنجارهای دینی و مذهبی حاکم بر آن، ساختارهای سیاسی و ساختارهای اجتماعی و فرهنگی که می‌توان آن‌ها را تحت مواردی هم‌چون تأثیر قدرت‌مند هنجارها و ساختارهای غیرمادی بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی کشور، اتخاذ سیاست‌های ایدئولوژیک- محور و عدم توجه به تصمیمات استراتژیک، اتخاذ تصمیمات محاسبه‌گرایانه و عدم شکل‌گیری کامل  فرایند دولت ملت سازی باعث شده است که منافع ملی در سطح کلان یا نتواند در چارچوب نگاهی رئالیستی مورد توجه قرار گیرد و یا اینکه اگر مورد توجه قرار گرفته، این امر به‌طور مقطعی و تحت شرایط خاص شکل گرفته است.لذا مقاله برای بررسی و تحلیل موضوع مورد بحث، از روش علت و معلولی در کنار روش توصیفی و تحلیلی  استفاده کرده است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The theoreticalexplanation of the challenges of national interests in foreign policy approach Islamic Republic of Iran: the mystery of ideals-reality

نویسنده [English]

  • Jamil Hassanpour

Faculty Member of Islamic Azad University, Khorramabad Branch

چکیده [English]

To be sure, the political system and government can be certain of its foreign policy from the perspective of philosophy, its values ​​and norms hunted, but many countries when seeking to achieve their national interests to the conclusion that if this attitude and a serious obstacle to the attainment of their national interests considered trying to moderate his attitude or even forget, because even countries with intellectual foundations of normative, moral and ethical, but in the environment and relations Take a look below norm or normative international issues, and instead look to realistically pursue national interests Nmaynd.lza most important research question is to what causes after three decades of the Islamic Revolution, Iran's foreign policy interests could their national continually pursue stable based on a realistic approach? It seems that the Islamic Republic of Iran to causes such as the ideology of the Islamic Revolution and its values ​​and norms governing religious, political and social structures and cultural structures that they can be under the powerful influence of norms and structures such as non-political and social decision-making, ideologically driven policies and lack of attention to strategic decisions, irrational decisions and calculate realistic and complete absence of Fraynddvlt - nation building, has caused national interests at the macro level or fails within Take considered realistic, or if it would be considered under certain circumstances, cross-shaped. In order to analyze the subject of cause and effect in the analytical method is used

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Interests
  • Vvaqgray
  • Idealism
  • Discourse
  • ideological
  • rational decisions
احمدی ، حمید..(9 137). قومیت و قوم گرائی ، افسانه و واقعیت در ایران. تهران . نشر نی. . چاپ دوم.
ازغندی ، علیرضا . (1381). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران . نشر قومس .
علیرضا ازغندی .«سازنده گرائی: چارچوبی تئوریک برای فهم سیاست خارجی ایران» . دانشنامه حقوق و سیاست . دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران . شماره 1 .زمستان 1383.
ازغندی ، علیرضا. (1385) .درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران . تهران. نشر قومس .
اسپوزیتو ، جان ال .(1382). انقلاب ایران وبازتا‌ب‌های جهانی آن .تهران . نشر باز .
افتخاری ، اصغر. ( 1386 ) «مصلحت و منفعت، جمع بین مصالح دینی و منافع ملی در الگوی حکومتی جمهوری اسلامی». از کتاب منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. گردآورنده داود کیانی.تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
باوند ، داود هرمیداس ( 1377). «چالش‌های برون مرزی و هویت ایرانی در طول تاریخ». مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی. نشر اطلاعات . خرداد و تیر. شماره 130- 129.
برزگر، ابراهیم(1373) . مبانی تصمیم‌گیری سیاسی از دیدگاه امام خمینی ( ره) . تهران . مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
برزگر ، کیهان.. ( 1380 ) . «ایران و عربستان سعودی» . از مجموعه مقالات ارزیابی سیاست خارجی خاتمی از منظر صاحب‌نظران .جلد دوم. گردآورنده مهدی ذاکریان . تهران . انتشارات همشهری .
بشیریه ، حسین . ( 1384). دیباچه ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران . تهران: نشر نگاه معاصر. چاپ سوم .
پوپر ، کارل. . (1376) . درس این قرن. ترجمه علی پایا . تهران . طرح نور.
پوپر ، کارل . ( 1369 ) جامعه باز و دشمنان آن .(جلد چهارم). ترجمه عزت اله فولادوند. تهران: نشر خوارزمی.
تاجیک ، محمد رضا .(1380). «منافع ملی ما کدامند؟» . فصلنامه مطالعات راهبردی. سال چهارم. شماره اول و دوم .بهار و تابستان 1380.
تاجیک ، محمد رضا .(1383) سیاست خارجی : عرصه فقدان تصمیم و تدبیر. تهران . فرهنگ گفتمان .
تاجیک ، محمد رضا .(1386).«انسان ایرانی و منافع ملی،تاملی دیرینه شناختی/تبارشناختی»، از کتاب منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. گردآورنده داود کیانی.تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
حاجی یوسفی ، امیرمحمد. .( 1385 ). «نظام بین‌الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». از کتاب نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. با تلاش نسرین مصفا و حسین نوروزی .تهران: موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه .
ذاکریان ، مهدی . ( 1380 ) . «حیاتی نو در روابط ایران و فرانسه» . از مجموعه مقالات ارزیابی سیاست خارجی خاتمی از منظر صاحب‌نظران . جلد دوم. تهران : انتشارات همشهری .
سجاد پور، محمد کاظم .( 1381 ) . سیاست خارجی ایران: چند گفتار در عرصه‌های نظری و عملی . تهران: موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه .
سریع القلم، محمود. (1379) . سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازنگری و پارادایم ائتلاف. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سریع القلم، محمود. (1387). ایران و جهانی‌شدن، چالش‌ها و راه حل‌ها، ( تهران : مرکز تحقیقات استراتژیک ، چاپ دوم .
سریع القلم، محمود. (1382) . «دگرگشت شخصیت ایرانی: سنگ بنای توسعه کشور»، مجله اطلاعات سیاسی، اقتصادی . نشر اطلاعات . مرداد و شهریور 1382. شماره 192- 191.
سریع القلم، محمود. (1380). عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی در ایران . تهران: نشر مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
سیف زاده، سید حسین( 1380 ). «منافع ملی در سیاست‌گذاری خارجی ایران» . فصلنامه مطالعات راهبردی. سال چهارم. شماره اول و دوم .
شعبانی، رضا .( 1385 ). ایرانیان و هویت ملی. تهران . سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی .
دهشیری ، محمد رضا . ( 1380). «چرخه آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» . فصلنامه سیاست خارجی. سال پانزدهم .تابستان
دهقانی ، سید جلال .( 1386). «هویت و منفعت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، از کتاب منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. گردآورنده داود کیانی.تهران . پژوهشکده مطالعات راهبردی.
رنجبر ، مقصود.. (1386). «منافع ملی و مسئولیت‌های فراملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». از کتاب منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. گردآورنده داود کیانی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
طباطبائی ، سید جواد . (1377). زوال اندیشه سیاسی در ایران . تهران: انتشارات کویر. چاپ سوم.
قهرمان پور ، رحمن . (1381). «خاتمی و فرآیند تعامل ساختار-کارگزار» .گاهنامه برداشت اول، سال دوم، شماره دهم.
قوام ، عبدالعلی . ( 1373). سیاست‌های مقایسه‌ای . تهران: نشر سمت.
قوام ، سید عبدالعلی. (1380). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل . تهران : نشر سمت . چاپ هفتم .
کاتم ، ریچارد .(1378). ناسیونالیسم در ایران . ترجمه احمد تدین .تهران: انتشارات کویر. چاپ دوم.
کاتوزیان ،محمد علی همایون .( 1384). دولت و جامعه در ایران ، انقراض قاجار و استقرار پهلوی . ترجمه حسن افشار . تهران: نشر مرکز . چاپ سوم
کاظمی ، سیدعلی اصغر . (1378). روابط بین‌الملل در تئوری و عمل .تهران: نشر قومس. چاپ سوم .
ماندل، رابرت .( 1377 ). چهره متغیر امنیت ملی. ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبرد. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی .
مجتهد زاده ، پیروز . ( 1379 ) . «نگاهی ژئوپلتیک به زیربنای تحولات در سیاست‌های داخلی وخارجی ایران» . مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی. نشر اطلاعات . شماره 160- 159.
مدنی ، سید جلال الدین .(1375). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران . تهران: نشر مولف .
مشیر زاده ، حمیرا . ( 1384 ). تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‌انگاری . از مجموعه مقالات نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران( گرد آورنده نسرین مصفا ). تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه .
معینی علمداری ، جهانگیر .( 1383). «ایدئولوژی،گفتمان و تحلیل سیاسی». دانشنامه حقوق و سیاست. فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات تهران. سال اول.شماره 1. زمستان.
مقتدر، هوشنگ . (1370). سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی. تهران: انتشارات مفهرس.
ملک پور ، علی.(1381). تعارض فرهنگی دولت و مردم در ایران( 1380-1357) . تهران: انتشارات آزاد‌اندیشان.
نقیب زاده ، احمد .(1381). تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران .تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه .
نورائی ، مهرداد .(1383). «هویت و حافظه جمعی». مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی . نشر اطلاعات . شماره 208-207.
هادیان ، ناصر و احمد گل محمدی .(1383). «عوامل ذهنی موثر در اندازه‌گیری قدرت وپیامدهای آن». فصلنامه سیاست خارجی. مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه. تابستان 83.
هینبوش، ریموند الویشس .(1382). سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه . ترجمه علی گل محمدی .تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. زمستان 82
وحید. ، مجید . ( 1382). سیاست‌گذاری و فرهنگ در ایران امروز . تهران . نشر باز .
روزنامه کیهان. 5 مهر 1373.
 
Byman, Daniel. (2001) Shahram Chubin, Anoushiravan Ehteshami, Jerrold D. Green. Iran`s security policy in the post - Revolutionary Era. Santa Monica: Rand Corporation, at:
http://www.rand.org/pubs/monograph_reports/MR1320/MR1320.ch1.pdf
Craib, Ian. (1992). Modern Social Theory. Brighton: Wheatsheaf Books.
Onuf, Nicholas . (1994). "Constitution of International Society", European Journal of International Law.
Sarriolghalam ,Mahmood .(2003). "Understanding Iran: Getting Past Stereotypes and Mythology". The Center for Strategic and International Studies and The Massachusetts Institute of Technology. The Washington Quarterly, at:
http://www.twq.com/03autumn/docs/03autumn_sariolghalam.pdf
Wendt, Alexander. (1992). "Anarchy is What State Make of It : The Social Construction of Power Politics". International Organization. Vol 46.No 2. Spiring 92.
6-Halsall , Paule .(1995). "Chinese Cultural Studies: Understanding Culture". September 95, at:
http://acc6.its.brooklyn.cuny.edu/~phalsall/texts/culture.html
-------. The new penguin Dictionary of modern Quotation. (2003). UK: penguin press.