چالش جریان‌های سلفی تکفیری علیه همگرایی اسلامی و ‏راهکارهای مقابله با آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اردبیل

2 دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اردبیل‏

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اردبیل

چکیده

در طی چند دهه اخیر اسلام‌گرایی به یکی از محوری‌ترین تحولات در جهان امروز تبدیل شده است. از طرفی جریان‌های تکفیری، با توجه به داشتن ویژگی‌هایی نظیر نقل‌گرایی، عقل ستیزی، خشونت گرایی، قشری گری، تکفیر برخی از مسلمانان و ... چالش‌های متعددی را علیه همگرایی اسلامی بوجود آورده است. چالش‌های سیاسی شامل مواردی همچون: فراموشی آرمان و راهبرد وحدت اسلامی،‌ حاشیه رانی مبارزه با اسرائیل و ترویج اسلام هراسی و... می‌شوداین نوشتار به دنبال پاسخ به این پرسش بنیانی این است که گسترش جریان‌های تکفیری چه تأثیر بازدارنده‌ای بر رشد اسلام‌گرایی در منطقه و جهان خواهد داشت؟ رشد جریان‌های تکفیری از دو بعد اساسی فرایند اسلام‌گرایی را با چالش مواجه خواهد نمود، نخست قطبی سازی جوامع اسلامی بر اساس تقابل شیعه و سنی و دیگری کاهش مشروعیت و مقبولیت اسلام‌گرایی به عنوان یک جایگزین در مقابل لیبرال دموکراسی، این پژوهش در راستای رفع چالش جریان‌های تکفیری فراروی اسلام‌گرایی راهکارهایی ارائه نموده که در قالب دو راهکار دیپلماسی ارتباطات گسترده میان گروه‌ها و کشورهای اسلامی، و مقابله با گسترش جریان‌های تکفیری قابل بررسی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Challenges of Takfiri Salafi Currents Against Islamic Convergence and the Coping Strategies

نویسندگان [English]

  • Mohammad Fardin Jalali 1
  • Samad Abdollahi Abed 2
  • Alireza Abdolrahimi 3

1 PhD Student of Quran and Hadith Sciences Department of Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Ardabil Branch

2 Associate Professor Shahid Madani University of Azerbaijan and Department of Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Ardabil Branch

3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Ardabil Branch

چکیده [English]

During recent decades, Islamism has become one of the most important developments in today's world. On the other hand, Takfiri movements have created numerous challenges against Islamic convergence, due to features such as transnationalism, rationality, violence, arrogance, the excommunication of some Muslims, and so on. Political challenges include: forgetting the ideals and strategies of Islamic unity, marginalizing the struggle against Israel and promoting Islam, and this paper seeks to answer the fundamental question that the expansion of takfiri movements has a deterrent effect on the growth of Islamists in Region and the world? The growth of Takfiri currents will challenge two basic dimensions of the process of Islamism: first, the polarization of Islamic societies based on Shi'a and Sunni opposition, and the reduction of the legitimacy and acceptability of Islamism as an alternative to liberal democracy; this research is aimed at solving the challenge of currents Islamist Takfiri has presented solutions that can be considered in the form of two strategies for broad-based diplomacy between groups and Islamic countries, and the confrontation with the expansion of takfiri movements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Takfiri currents
  • Islamists
  • Threats
  • Challenges
  • Solutions
اسپوزیتو، جان؛ و دیگری. (1391). جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه. ترجمه: م، ت، دلفروز. تهران: نشر فرهنگ جاوید.
بهروزلک، غلامرضا. (1386). جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
روآ، الیویه. (1377). «از اســلام ایدئولوژیک تا ملی گرایی اســلامی در خاورمیانه»، ترجمه محمداســماعیل صادقی، ماهنامه اسلام و غرب، سال 3، شماره 7 و 8.
روا، آ. (1379). تجربه اسلام سیاسی، ترجمه: م، مدیر شانچی و دیگری، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
سعید، بابی. (1379). هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، ترجمه غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، انتشارات دانشگاه تهران.
سید نژاد، سید باقر. (1389). «سلفی‌گرایی در عراق و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار، مسلسل 47.
سیف‌زاده، سید حسین. (1396). اصول روابط بین الملل الف و ب، انتشارات میزان.
علیزاده موسوی، سیدمهدی. (1391). جریان شناسی سلفیان و وهابیت و نقش آنان در جهان اسلام، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.
فرمانیان، مهدی. (پاییز 1388). «گرایش‌های فکری سلفیه در جهان امروز»، مشکات، ش 104، ص 77 تا 104.
فوزی، یحیی. (1389).«گونه شناســی فکری جنبش‌های اسلامی معاصر و پیامدهای سیاسی- امنیتی آن در جهان اسلام» فصلنامه مطالعات راه بردی، شماره 50.
فیرحی، داود. (1390.) دین و دولت در عصر مدرن، تهران: رخ داد نو، جلد 2.
فیروز جایی، عباس. (1382). «بنیادهای فکری القاعده و وهابیت»، مجلهراهبرد، تهران: شماره 27.
کپل، ژیل. (1382). پیامبر وفرعون، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
کشاورز، حیدر. (1391). «تأثیر سلفی‌گری منطقه‌ای بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال نوزدهم، شماره دوم، تابستان.
نقیب‌زاده، احمد. (1388).«دین در عصر جهانی شدن: فرصت‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه علوم سیاسی و روابط بین الملل، شماره 2.
هرایر دکمجیان. (1390). اسلام در انقلاب: جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب (بررسی پدیده بنیاد گرایی در اسلامی)، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
 
ب) منابع عربی
حافظ وهبة. (1354 ق). جزیرة العرب فی القرن العشرین، مطبعة لجنة التألیف والترجمة والنشر.
حسین خَلَف، الشیخ خزعل. (1388 ق). تاریخ الجزیرة العربیة فی عصرالشیخ محمدبن عبدالوهاب(حیاة الشیخ محمد بن عبدالوهاب)، بیروت
سعید، امین. (1384 ق). سیرة الامام الشیخ محمدبن عبدالوهاب، مکة.
السلمان، محمدبن عبدالله. (1988). رشید رضا و دعوه الشیخ، الکویت: مکتبة المعلا، ط 1.
ج) منابع انگلیسی
Abdo, Genevieve. (2015). Salafists and Sectarianism: Twitter and Communal Conflict in the Middle East
Center for Middle East Policy at Brookings, accessed at: http://www.
brookings.edu/research/papers/03/2015/salafism-sectarianism-social-media. Accessed at: 25/2015
Amghar, Samir. (2011). Le Salafisme d’Aujourd’hui: Mouvements Sectaires en Occident. Paris: Michalon Editions.
Gilles Kepel, Jihad: The Trail of Political Islam (Massachuesetts: Harvard University Press, 2002)
Hassan, Hassan. (2013). “The Gulf states: United against Iran, divided over Islamists”, in: The Regional Struggle for Syria, edited by Julien Barnes - Dacey and Daniel Levy, The European Council on Foreign Relations.
Roy, Oliver. (2003). ”Afghanistan: Two Years After fall Of Taliban”, Interview with Oliver Roy. Terrorism Monitor. vol. 1,issue. 6, (special issue), november20.
Zeidan, David. (2001). ”The Islamic Fundamentalist Veiw Of Life As A Perennial Battle”, Middle East Review of International Affairs, Vol. 5, No.4 (December 2001).