صلح غایت‌انگارانه؛ تطبیقی هستی و انسان‌شناسانه بر نظریه صلح در اسلام و غرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار روابط بین الملل، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

باتوجه به جایگاه صلح در زندگی بشری، مکاتب و نظریه­های مختلف کوشیده اند تا ضمن تفسیر و تبیین مفهوم صلح، ضرورت و کاربرد آن را در زندگی بشری با توجه به مبانی انسان­شناسی و هستی‌شناسی به تصویر بکشند. اسلام نیز به عنوان مکتب آسمانی و جهان­شمول نگرشی غایت‌انگارانه و اصالت‌مدار به صلح دارد و آن را مساله‌ای اصیل و ریشه‌دار با فهم خاص انسان و هستی‌شناسانه قلمداد می­کند؛ در صورتی که مکاتب غربی با مبنا قرار دادن اصالت جنگ یا حداکثر نگرش قدرت‌محورانه که در نهایت به جنگ می‌انجامد، فهمی متفاوت از هستی‌شناسی و انسان‌شناسی صلح ارائه می‌دهند. در این مقاله کوشش خواهد شد تا به این سوال پاسخ دهد که این مبانی از دیدگاه اسلام و غرب چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند و کدام فهم و ایده از نظام خلقت و انسان به صلح واقعی نزدیک‌تر و واقعی‌تر است تا این تفاوت در پاسخ به سوال آشکارتر شود که کلیت مکاتب غربی با نگرش اومانیستی و ابزارانگارانه و نه غایت‌انگارانه در خدمت قدرت و الزامات آن به نظریه‌پردازی پرداخته‌اند و مفهوم صلح با توجه به سوابق تاریخی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و یا در هدف و یا در عمل تنها مستمسکی برای اندیشه قدرت‌محور و نسبیت‌گرای غرب تئوریزه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Teleological Peace: An Anthropological and Ontological Comparison of the Theory of Peace in Islam and West

نویسنده [English]

  • Ali Adami

Associate Professor of International Relations, Allameh Tabatabai University

چکیده [English]

Considering the status of peace in the human life, different schools of thought and theories, while interpreting and explaining the concept of peace, have endeavored to depict its necessity and application on the basis of anthropology and ontology. Islam also as a divine and universal school of thought considers a teleological perspective on peace and takes it as an original and deep-rooted issue with a special perception of human and ontological understanding. While the Western Schools of thought by putting the originality of war or ultimately the power-based perspective which would eventually lead to the war, offer a different conception of anthropology and ontology of peace. This paper is an attempt to address the main questions as to how these principles are different with each other from Islamic and Western Perspectives? and which perception and idea of the creation and human are closer and more realistic to the real peace? so that the difference in the answer to the questions is more clear that the generality of the Western schools of thought with humanist and means-based perspective rather than teleological approach have theorized to the purpose of the power and its requirements. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Peace and Security
  • Anthropology and Ontology
  • Originality of Peace and War
  • Power-Based and Divine-Based Understanding
قرآن کریم
ابن‌خلدون. (1374). مقدمه ابن‌خلدون. ترجمه پروین گنابادی. چاپ هشتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بانو امین اصفهانی. (1403ق). مخزن العرفان فی تفسیر القرآن، مطبعة نشاط، چ2.
بوازر،  مارسل. (1369). اسلام در جهان امروز. ترجمه مسعود محمدی. ت‍ه‍ران‌: دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر ف‍ره‍ن‍گ‌ اس‍لام‍ی‌.
جوادی‌آملی، عبدالله. (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. تنظیم و تحقیق احمد واعظی. قم: مرکز نشر اسراء.
حقیقت، صادق. (1389). «صلح جهانی: مقایسه‌ای بین مبنای کانتی و دیدگاهی اسلامی»، روزنامه فرهیختگان ۱۳۸۹/۲/۲۹
حمیدالله، محمد. (1384). سلوک بین‌المللی دولت اسلامی. ترجمه مصطفی محقق داماد. تهران:  مرکز نشر علوم انسانی.
حیران­نیا، جواد. (1392). «دین و نظریه­های روابط بین­الملل»، مجله معرفت،
خمینی، روح­الله. (1378). شرح چهل حدیث. چاپ بیستم. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دیلمی، شیخ حسن. (1412). إرشاد القلوب إلى الصواب. قم: نشر شریف رضی، ج1.کاسانى، الام، ج 7.
قطب، سید. (1382). مسلمانان‌ و مسأله‌ جهانی‌شدن؛ بی‌جا.
کانت، ایمانوئل. (1380). صلح پایدار. ترجمه محمد صبوری. تهران: انتشارات به باوران.
محمودی، سیدعلی. (1384). فلسفه سیاسی کانت. تهران: نشر نگاه معاصر.
مطهری، مرتضی. (1374). مجموعه آثار. تهران: نشر صدرا.
نوری، میرزاحسین. (1987). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت: لاحیاء‌التراث.
هاشمی، حسین و دیگران. (1387). گفتمان مهدویت: سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم. چاپ اول. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه ی علمیّه قم).
 
منابع انگلیسی
Buzan, B, O. Waever and J. De Wilde. (1998). Security: A New Framework for Analysis. Boulder. Co: Lynne Rienner.
Katzenstein, P. (1996), The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics. New York: Columbia University Press.
Kant’s Political Writings. (1970). Edited with an introduction and notes by Hans Reiss, Translated by H. B. Nisbet, fourteen printing.