نویسندگان
1
استادیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی
چکیده
زایش هویّت، هنگامی امکانپذیر میشود که در پیوندهای دوسویه، بر «خود/ دیگران»، تأکید شود. پرسش«چه کسی میتواند سخنگوی جهان اسلام باشد؟»، کمینه، از دو منظر قابل بررسی است: سخنگوی جهان اسلام از منظر خودِ جهان اسلام کیست و چه شاخصهایی باید داشته باشد؛ و، دیگران یا همان مخاطبان ِجهان اسلام، در عالم واقع، چه کسی را سخنگوی جهان اسلام میدانند و حاضرند سخناش بشنوند و پاسخاش گویند. در این مقام، دو گونه میتوان سخن گفت: هنجاری و توصیفی. ازیکسو، میتوان انتزاعی و آرمانی سخن گفت و تعیین تکلیف نمود و بدون درنظرگرفتن واقعیّتهای عینی جهان، از ویژگیهای سخنگوی جهان اسلام سخن راند و بر دیگران وظیفه دانست که از او تبعیت کنند و امّ القرای جهان اسلاماش بخوانند. راه دیگر، البتّه از عالم واقع میآغازد و درصدد برمیآید درک کند که «دیگران» یا مخاطبان ِجهان اسلام، چه کسی را بهعنوان سخنگوی جهان اسلام، معتبر میشمارند. بنابراین، میبایست، یک بار به خودِ کشور اسلامی مدّعی سخنگویی دقّت کرد، و یکبار، به دیگریِ جهان اسلام. نگارندگان در این مقاله، ضمن مطرحساختن پرسشهایی ذهنی و فلسفی، با بهرهگیری از نظریه عمومی ارتباطات و با تکیه بر متد روششناسانه امیک/ اتیک، تلاش میکنند نشان دهند که پاسخ به پرسش چه کسی نماینده و سخنگوی جهان اسلام است، بسیار دشوار است و نیازمند پژوهشی چندزاویهای است که در آن، میبایست هم از روشهای پژوهش توصیفی بهره گرفت و هم از شیوههای میدانیِ پژوهش و متدهای همپیوند با پژوهش کیفی. کاری است بسی سخت در پاسخ به پرسشی که در آغاز، بسیار سهل و ساده به نظر میآید.
احتشامی، انوشیروان (1389) "اسلام به عنوان قدرت سیاسی در سیاست بینالملل"، درکتاب: جانز، آنتونی؛ لاهود، نلی{ویراستاران} اسلام در سیاست بینالملل، ترجمه رضا سیمبر، تهران: دانشگاه امام صادق، صص 63/96.
احمد، اکبر(1380) اسلام و پست مدرنیسم، ترجمه فرهاد فرهمند، تهران: ثالث.
اسپوزیتو، جان؛ وال، جان (1389) جنبشهای اسلامی معاصر: اسلام و دموکراسی، ترجمه شجاع احمدوند، تهران: نشر نی.
ایکنبری، جان (1383) تنها ابرقدرت،هژمونی آمریکا در قرن 21، ترجمه عظیم فضلیپور، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران: چاپ دوم.
برجیس، فواز (1382) آمریکا و اسلام سیاسی (رویارویی فرهنگها و یا تضاد منافع) ترجمه سیدکمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بروجردی، مصطفی؛ نجفی فیروزجایی، عباس (1387) روابط اسلام و غرب و تاثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر گسترش تولید علم.
پوراحمدی، حسین{به اهتمام}(1389) اسلام و روابط بینالملل: چارچوبهای نظری، موضوعی، تحلیلی، تهران: دانشگاه امام صادق.
حقیقت، سیدصادق (1376) مسئولیتهای فراملی در سیاست خارجی دولتهای اسلامی، تهران: معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری.
حلمیزاده، حمید {تدوین }(1389) قدرت نرم و امنیت نرم: چالشها و راهکارهای فراروی جهان اسلام، ترجمه میثم شیروانی، تهران: دانشگاه امام صادق.
رنی، آستین (1374) حکومت: آشنایی با علم سیاست، ترجمه لیلا سازگار، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
زکریا، فرید (1384) آینده آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی، ترجمه امیرحسین نوروزی، تهران: طرح نو.
سعید، بابی (1379) هراس بنیادین (اروپامداری و ظهور اسلامگرایی) ترجمه غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری، تهران: دانشگاه تهران.
سیمبر، رضا؛ قربانی شیخنشین، ارسلان (1389) اسلامگرایی در نظام بینالملل: رهیافتها و رویکردها، تهران: دانشگاه امام صادق.
عطایی، فرهاد؛ اقاربپرست، محمدرضا{ترجمه، نقد و تألیف}(1385) آمریکا و جهان قرن بیستویکم، تهران: دانشگاه امام صادق.
فرهنگی، علی اکبر (1382) مبانی ارتباطات انسانی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، جلد اول.
فولر، گراهام (1384) احساس محاصره (ژئوپلیتیک اسلام و غرب)،ترجمه علیرضا فرشچی و علی اکبر کرمی،تهران: انتشارات دوره عالی جنگ دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
فی، برایان (1386) فلسفه امروزین علوم اجتماعی با نگرش چندفرهنگی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو، چاپ سوم.
کاشانی، مجید (1381) غرب در جغرافیای اندیشه، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
لوییس، برنارد (1384) مشکل از کجا آغاز شد؟ تأثیر غرب و واکنش خاورمیانه، ترجمه شهریار خواجیان، تهران: اختران.
متقی، ابراهیم (1387) رویارویی غرب معاصر با جهان اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
محسنیان راد، مهدی (1368) ارتباطشناسی/ ارتباطات انسانی: میانفردی، گروهی، جمعی، تهران: سروش.
محمدپور، احمد (1389 ) ضد روش: منطق و طرح در روششناسی کیفی، تهران: نشر جامعه شناسان، ج اول.
محمدی، بیوک (1387) درآمدی بر روش تحقیق کیفی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
مورتون، ادم (1382) فلسفه در عمل، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: مازیار.
مؤسسه آموزشی امام خمینی (1388) اسلام و غرب (متن سخنرانیها و مقالات ارائه شده در همایشها و نشستهای غربشناسی)، قم: مؤسسه آموزشی امام خمینی.
میکل، آندره؛ لوران، هانری{با همکاری}(1381الف) اسلام و تمدن اسلامی(1)، ترجمه حسن فروغی، تهران: سازمان سمت.
میکل، آندره؛ لوران، هانری{با همکاری}(1381ب) اسلام و تمدن اسلامی(2)، ترجمه حسن فروغی، تهران: سازمان سمت.
هارجی، اورن {و دیگران} (1377) مهارتهای اجتماعی در ارتباطات میانفردی، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزهچی تهران: رشد.
هانتر، شیرین (1380) آینده اسلام و غرب، ترجمه همایون مجد، تهران: نشر فرزان.
هانتینگتون، سامویل (1375) "برخورد تمدنها"، در کتاب: امیریوحید، مجتبی{ترجمه و ویراسته} نظریه برخورد تمدنها: هانتینگتون و منتقدانش، تهران: وزارت امور خارجه، چاپ دوم، صص45/79.
هانسون، اریک (1389) دین و سیاست در نظام بینالملل معاصر، ترجمه ارسلان قربانی شیخنشین، تهران: دانشگاه امام صادق.
هیوود، اندرو (1389) سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشرنی.